Republic of Estonia Government Office

Reforma systemów obrony i zarządzania kryzysowego została zainicjowana w 2011 r. przez estońskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w wyniku zmian zachodzących w środowisku bezpieczeństwa. Ważną częścią tej reformy jest zdefiniowanie na nowo zagrożeń i scenariuszy oraz wprowadzenie wymogu regularnego organizowania ogólnokrajowych, międzysektorowych ćwiczeń zarządzania kryzysowego na poziomie
polityczno-strategicznym.

Nowa ustawa o zarządzaniu kryzysowym, która weszła w życie 1 lipca 2017 r. stała się podstawą wprowadzenia szeroko zakrojonych zmian w dziedzinie zarządzania kryzysowego w Estonii. Innowacje koncepcyjne i wdrożenie rozwiązań prawnych spowodowały modyfikację dotychczasowych wytycznych i metodologii, a wiele zadań z dziedziny zarządzania kryzysowego zostało wskazanych po raz pierwszy.

Zgodnie z definicją ustawową, zarządzanie kryzysowe obejmuje zapobieganie kryzysom, przygotowanie się do nich, opracowanie planów kryzysowych oraz łagodzenie skutków kryzysów, a także zapewnienie nieprzerwanych dostaw usług kluczowych. W ustawodawstwie estońskim istnieją zasadniczo cztery rodzaje sytuacji kryzysowych. Sytuację kryzysową ogłasza się w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej lub choroby zakaźnej. Stan wyjątkowy jest wprowadzany, gdy istnieje zagrożenie dla porządku konstytucyjnego. W przypadku, kiedy zagrożenie dla bezpieczeństwa Estonii wzrasta, ogłasza się podniesienie gotowości obronnej. Wreszcie w przypadku agresji zewnętrznej wprowadzany jest stan wojenny. Każdy z czterech rodzajów sytuacji kryzysowych ma swoją własną strukturę dowodzenia i zarządzania. Poniższe opracowanie dotyczy kryzysów i sytuacji kryzysowych o charakterze cywilnym.

Przez kryzys rozumie się zdarzenie lub serię zdarzeń, które zagrażają życiu bądź zdrowiu wielu ludzi, powodują duże szkody materialne, poważne szkody dla środowiska, a także zakłócenia usług kluczowych na dużą skalę. Aby przeciwdziałać kryzysom niezbędne jest podjęcie dodatkowych środków lub zastosowanie nietypowej organizacji zarządzania. Wystąpienie kryzysu w jakiejś konkretnej dziedzinie lub obszarze nie jest podawane do wiadomości, czy też ogłaszane przez właściwe władze. O tym, czy faktycznie mamy do czynienia z kryzysem, decyduje podmiot wskazany jako odpowiedzialny za prowadzenie działań w danym przypadku. Kryzysy są rozwiązywane na poziomie właściwych agencji (instytucji) lub przez dostawców usług kluczowych.

Rząd może ogłosić sytuację kryzysową w celu opanowania kryzysu w przypadku klęski żywiołowej, katastrofy lub rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej na dużą skalę. Po ogłoszeniu sytuacji kryzysowej, rząd wyznacza jednego ministra do zarządzania tą sytuacją i określa koordynatora reagowania kryzysowego. Taka procedura na szczeblu rządowym sprawia, że osoby zarządzające sytuacją kryzysową i koordynujące reagowanie kryzysowe mają więcej uprawnień, m. in. mogą zobowiązać innych obywateli do wykonywania określonych prac czy wprowadzić ograniczenia w ruchu na niektórych obszarach. O terminie ogłoszenia i odwołania sytuacji kryzysowej decyduje rząd.

Zarządzanie kryzysowe w Estonii opiera się na czterech podstawowych zasadach. Pierwszą z nich jest zdecentralizowana zasada ciągłości. Zakłada ona, że organizacja odpowiedzialna na co dzień za dany obszar, odpowiada również za niezbędne przygotowania na wypadek zagrożenia oraz za zarządzanie zdarzeniami nadzwyczajnymi na tym obszarze. Kolejną zasadą jest zasada współpracy oznaczająca, że władze, przedsiębiorstwa lub agencje (instytucje) ponoszą niezależnie odpowiedzialność za zapewnienie możliwie najlepszej współpracy z odpowiednimi partnerami w zakresie działań związanych z zapobieganiem, osiągnięciem gotowości i zarządzaniem kryzysowym. Z kolei zasada pomocniczości mówi o tym, że pod względem organizacyjnym kryzysy należy rozwiązywać na możliwie jak najniższym poziomie. Ostatnią z czterech podstawowych zasad jest zasada podobieństwa – działanie organizacji w czasie kryzysu powinno być jak najbardziej zbliżone do jej normalnego (codziennego) funkcjonowania.

PRZYGOTOWANIE SIĘ NA WYPADEK KRYZYSÓW

W ramach przygotowania się na wypadek wystąpienia kryzysów sporządza się analizę ryzyka. W opracowaniu analizy ryzyka współpracują różne podmioty, co umożliwia dokonanie spójnej oceny głównych zagrożeń, jak również ich możliwych konsekwencji. Oceniana jest również zdolność do rozwiązywania sytuacji nadzwyczajnych. Analiza ryzyka jest przygotowywana co dwa lata. Jej elementem jest zestawienie środków ograniczających ryzyko. Odnosi się to do działań poszczególnych ministerstw w zakresie zapobiegania kryzysom oraz łagodzenia ich ewentualnych skutków.

REAGOWANIE NA KRYZYS

W celu przeciwdziałania poważnym wypadkom i kryzysom, tworzy się plany reagowania kryzysowego. Plany te określają strukturę zarządzania kryzysowego, zadania zaangażowanych podmiotów lub osób, zarządzanie wymianą informacji, a także zasady i sposób realizacji powiadamiania ludności o zagrożeniach. Plany te opisują również organizację współpracy międzynarodowej. Plany reagowania kryzysowego są zatwierdzane decyzją rządu estońskiego. Ocena i ewentualna aktualizacja planów reagowania kryzysowego przeprowadzana jest raz w roku. Poniższa tabela zawiera przegląd scenariuszy kryzysowych, dla których opracowano plany reagowania kryzysowego.

USŁUGI KLUCZOWE

Usługi kluczowe to takie, których przerwanie zagrażałoby życiu lub zdrowiu ludzi, sparaliżowałoby funkcjonowanie państwa lub zmniejszyłoby poziom bezpieczeństwa publicznego. Dostawcy takich usług zobowiązani są do zapobiegania zakłóceniom lub, w razie konieczności, zapewnienia szybkiego przywrócenia usług.

 

Instytucje państwowe i przedsiębiorstwa mają określone zadania związane z zapewnieniem funkcjonowania usług, na przykład przygotowanie analizy ryzyka w odniesieniu do usług i opracowania konkretnych planów. W Estonii za kluczowe uważa się 14 usług. Wymienione są one w § 36 Ustawy o zarządzaniu kryzysowym.