Piotr Deryło i Emilia Łoś-Deryło Główny Inspektorat Weterynarii na podstawie danych Inspekcji Weterynaryjnej
Afrykański pomór świń (ASF, African swine fever) jest śmiertelną, zakaźną i zaraźliwą chorobą wirusową świń oraz dzików. Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie, stąd choroba nie stanowi zagrożenia dla zdrowia człowieka.
Według danych GIW na dzień 30 września br., od 2014 r. na terytorium Polski stwierdzono 112 przypadków ASF u dzików (wszystkie na obszarze województwa podlaskiego) oraz 23 ogniska ASF u świń, z czego 20 w bieżącym roku.
Ze względu na dynamikę rozprzestrzeniania się choroby oraz możliwe negatywne konsekwencje ekonomiczne parlament uchwalił pakiet ustaw łagodzących skutki ASF dla rolników i ułatwiających walkę z chorobami zakaźnymi zwierząt. Ponadto powołany został pełnomocnik rządu ds. łagodzenia skutków ASF – został nim wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pan Janusz Bogucki. We wrześniu w związku z sytuacją epizootyczną dwa razy zebrał się Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego (jedno posiedzenie o klauzuli „poufne”) w celu wypracowania szczegółowych rekomendacji w zakresie niezbędnych działań dla ograniczenia rozprzestrzeniania się ASF na terenie Polski.
Pierwszy przypadek ASF na terytorium Polski stwierdzono 17 lutego 2014 r. u dzika w powiecie sokólskim, województwo podlaskie. Łącznie w 2014 r. zanotowano 30 przypadków u dzików (na obszarze powiatów: sokólskiego oraz białostockiego) oraz 2 ogniska afrykańskiego pomoru świń u świń domowych w powiecie białostockim. W roku 2015 zanotowano 53 przypadki ASF u dzików (wszystkie w województwie podlaskim) oraz 1 ognisko afrykańskiego pomoru świń w powiecie sokólskim. Od początku występowania choroby na terenie RP do 30 września 2016 r. stwierdzono ogółem 112 przypadków ASF u dzików (wszystkie na obszarze województwa podlaskiego) oraz 23 ogniska choroby u świń (17 w województwie podlaskim, 4 ogniska w województwie lubelskim i 2 ogniska w województwie mazowieckim). Wszystkie przypadki ASF u dzików oraz ogniska tej choroby u świń zostały wyznaczone na podstawie otrzymanych dodatnich wyników badań laboratoryjnych. Badania laboratoryjne w kierunku ASF w Polsce prowadzi Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach.
Ogniska afrykańskiego pomoru świń zostały wykryte w wyniku zgłoszenia przez właścicieli zwierząt lub lekarzy wolnej praktyki podejrzenia choroby oraz w wyniku badań świń prowadzonych przez Inspekcję Weterynaryjną na obszarach zapowietrzonych i zagrożonych wyznaczonych wokół stwierdzonych wcześniej ognisk choroby.
W przypadku uzyskania informacji o podejrzeniu choroby w gospodarstwach, zostały one niezwłocznie zablokowane przez powiatowego lekarza weterynarii oraz pobrano urzędowo próbki do badań w kierunku ASF. Działania Inspekcji Weterynaryjnej w wyznaczonych ogniskach ASF zostały podjęte niezwłocznie po otrzymaniu dodatnich wyników badań laboratoryjnych dla każdego z ognisk choroby.
Dokonano likwidacji świń w ogniskach ASF w ciągu 24 godzin od stwierdzenia choroby. Po zabiciu ich zwłoki wraz z materiałami, które nie mogły zostać poddane dezynfekcji, zostały niezwłocznie przekazane do zakładów utylizacyjnych. Przeprowadzono także wstępne czyszczenie i dezynfekcję budynków inwentarskich oraz ich otoczenia w ogniskach choroby. Wokół każdego z ognisk zostały wyznaczone, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń, obszary zapowietrzony i zagrożony (o promieniu odpowiednio 3 i 10 km), w których obowiązują nakazy, zakazy i ograniczenia, m.in. zakaz wyprowadzania świń z gospodarstw. Wskazane regulacje wprowadzone zostały w życie, w zależności od zasięgu wyznaczonych obszarów, w drodze rozporządzenia właściwego miejscowo powiatowego lekarza weterynarii lub właściwego wojewody. Główny Lekarz Weterynarii, zgodnie z przepisami prawa, w ciągu 24 godzin przekazał informację o każdym z ognisk ASF u świń do Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE), a także za pośrednictwem systemu ADNS (Animal Disease Notification System) do Komisji Europejskiej oraz pozostałych Państw Członkowskich UE. Ponadto, informacje o wykrytych ogniskach choroby zostały przekazane do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wojewódzkich lekarzy weterynarii, granicznych lekarzy weterynarii, Grupy Ekspertów ds. ASF, Polskiego Związku Łowieckiego, Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, państw trzecich (wszystkich za pośrednictwem OIE, a wybranych, co wynika z zobowiązań bilateralnych, bezpośrednio). Dodatkowo, na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Weterynarii zamieszczane są na bieżąco komunikaty dotyczące sytuacji związanej z występowaniem ASF.
KOMENTARZ
Wśród przyczyn i czynników wystąpienia ognisk ASF u świń w latach 2014-2015 należy wymienić niedostateczne zabezpieczenie bioasekuracyjne gospodarstw utrzymujących świnie oraz występowanie tego wirusa w populacji dzików na ograniczonym terenie powiatów białostockiego, sokólskiego i hajnowskiego. Natomiast, w okresie od czerwca do września 2016 r., najbardziej prawdopodobnymi źródłami szerzenia się wirusa ASF u świń w województwach podlaskim, lubelskim i mazowieckim były działania człowieka, ponieważ wykryto jedynie znikomą liczbę przypadków tej choroby u dzików na obszarach wokół nowych ognisk pomimo prowadzenia intensywnego monitoringu u tych zwierząt. W tym kontekście wymienić trzeba m. in. niedostateczne zabezpieczenie bioasekuracyjne gospodarstw na terenach występowania ASF u dzików, nielegalny handel prosiętami, wprowadzenie zakażonych zwierząt do gospodarstw, prowadzenie nielegalnych targowisk, a także prawdopodobnie karmienie świń zlewkami oraz nielegalne dodawanie mięsa dzików do niektórych produktów mięsnych.
