Anna Gosławska-Hrychorczuk Rządowe Centrum Bezpieczeństwa

Konferencja „Zarządzanie kryzysowe wobec zmian w sytuacji geopolitycznej Europy” zorganizowana w Warszawie przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa i Wyższą Szkołę Policji w Szczytnie stanowiła forum, na którym była prowadzona dyskusja dotycząca zagrożenia terrorystycznego w Europie, sytuacji związanej z napływem cudzoziemców i polityką migracyjną RP, a także stanu cyberbezpieczeństwa w sektorze elektroenergetyki. W kontekście przedstawionych w trakcie seminarium wniosków z zabezpieczenia Szczytu NATO oraz Światowych Dni Młodzieży podkreślono doskonałą współpracę służb odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa we wszystkich jego aspektach.

29 września w Rządowym Centrum Bezpieczeństwa odbyła się, współorganizowana przez RCB i Wyższą Szkołę Policji w Szczytnie, konferencja pt. Zarządzanie kryzysowe wobec zmian w sytuacji geopolitycznej Europy. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele służb odpowiedzialnych za szeroko pojęte bezpieczeństwo, a także instytucji zajmujących się analizą zagrożeń i badaniami z obszaru bezpieczeństwa. Prelegenci reprezentowali służby podległe Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Obrony Narodowej, służby specjalne, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, Polskie Sieci Elektroenergetyczne, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego oraz Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.

Konferencję otworzył Dyrektor RCB pan Marek Kubiak, który zaakcentował wagę zarządzania kryzysowego w różnorodnych aspektach bezpieczeństwa, będącego w dużej mierze pochodną aktualnej sytuacji geopolitycznej w Europie. Zaznaczył, że dyskutując o zarządzaniu kryzysowym należy, obok reagowania, skoncentrować się na zarządzaniu ryzykiem, które stanowi klucz do optymalnego przygotowania państwa na dynamicznie zmieniające się środowisko bezpieczeństwa.

Konferencja składała się z dwóch bloków. Pierwszy moderowany przez Panią dr Aleksandrę Ziębę z Uniwersytetu Warszawskiego obejmował wystąpienie przedstawiciela Agencji Wywiadu pana ppłk. Dominika Dudy pt. Ataki terrorystyczne w Europie – ocena zagrożenia, które z uwagi na prezentowane treści odbyło się w formule zastrzeżonej. Referat zawierał informacje dotyczące struktury i sposobów działania organizacji i środowisk ekstremistów islamskich oraz oceny zagrożenia terrorystycznego w Europie. Doskonałym uzupełnieniem materiału Agencji Wywiadu była prezentacja płk. SG pana Jacka Wysokińskiego z Komendy Głównej Straży Granicznej pt. Sytuacja związana z napływem cudzoziemców i wzrostem zagrożenia w Europie – aspekt polski. Wystąpienie zawierało aktualne informacje dotyczące poziomu migracji na terenie RP. Płk Wysokiński przybliżył uczestnikom zarówno organizację i strukturę systemu ochrony granicy państwowej, zadania Straży Granicznej oraz najważniejsze aspekty zjawiska nasilonej migracji, w tym newralgiczne kierunki oraz kraje pochodzenia migrantów napływających do RP. Prelegent zaprezentował również interesujące dane statystyczne odzwierciedlające dynamikę ruchów migracyjnych wskazujące m.in. na zauważalny napływ, obok obywateli Rosji (głównie narodowości czeczeńskiej) i Ukrainy również obywateli Tadżykistanu. Podsumowując wystąpienie zasygnalizował możliwe zagrożenia związane m.in. z niewydolnością systemu dotyczącą kontroli i identyfikacji tożsamości cudzoziemców w przypadku masowego napływu uchodźców oraz kwestie powrotów do krajów pochodzenia, których liczbę ograniczyła Komisja Europejska. Uzupełnieniem i poszerzeniem o kontekst regulacji prawnych poruszonej problematyki był referat pana Norberta Rafalika z Urzędu ds. Cudzoziemców, który przedstawił m.in. schemat systemu pomocy socjalnej realizowanej przez Urząd. Ponadto, w oparciu o dotychczasowe doświadczenia omówił najistotniejsze elementy planu na wypadek masowego napływu cudzoziemców do RP, z uwzględnieniem przewidzianych w nim zadań dla poszczególnych służb i instytucji.

Bezpieczeństwa w kontekście sytuacji międzynarodowej dotyczyło również kolejne wystąpienie pt. Implikacje Szczytu NATO dla bezpieczeństwa Polski i Europy Środkowo-Wschodniej pana Marcina Terlikowskiego z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (PISM). Prelegent w bardzo interesujący sposób opisał środowisko bezpieczeństwa Polski, wskazując na zmianę w jego charakterze, głównie za sprawą Rosji upatrującej w rozwoju NATO zagrożenia egzystencjonalne. Wskazał jednocześnie, że Federacja Rosyjska kontynuuje systematyczne działania zmierzające do polaryzacji sytuacji polityczno-militarnej, której celem podstawowym jest zmiana porządku publicznego i prawnego w Europie. W dalszej części wystąpienia Pan Terlikowski przedstawił najważniejsze działania podejmowane przez państwa NATO w celu budowy odporności Sojuszu.  Zaznaczył, że ta aktywność jest efektem decyzji, które zapadły na ostatnich dwóch szczytach NATO (w Newport i Warszawie). Prelegent szczególnie podkreślił wagę Szczytu Warszawskiego, podczas którego doszło do istotnej, ze względów strategicznych, zmiany filozofii bezpieczeństwa. Nowe podejście to przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa w Europie m.in. poprzez wprowadzenie odstraszania, jako elementu polityki. Według opinii prezentowanej przez przedstawiciela PISM, wzmocnione bezpieczeństwo polityczno-militarne Polski po Szczycie NATO w Warszawie to pochodna demonstracji solidarności NATO wobec Rosji, decyzji o rozbudowie sił wysuniętych oraz zreformowania NRF, uelastyczniających potencjał sił NATO. Konkludując, w ocenie procesu wzmacniania NATO, jako potencjalne czynniki hamujące, prelegent wskazał wysokość nakładów finansowych na rozbudowę sił i środków Sojuszu oraz wzmożoną aktywność ruchów tzw. „detente” – dążących do normalizacji relacji z Rosją.

Pozostałe wystąpienia w ramach pierwszego modułu dotyczyły wniosków z przebiegu zabezpieczenia przez służby Szczytu NATO (8-9 lipca) i Światowych Dni Młodzieży (26-31 lipca). Podsumowania działań służb dokonali: insp. Mariusz Dymiński z Komendy Głównej Policji, ppłk SG Andrzej Prokopski z Komendy Głównej Straży Granicznej oraz przedstawiciele Biura Ochrony Rządu – pan Robert Świątek i pan Paweł Głębocki.

Bilansując działania policji w ramach operacji i podoperacji policyjnych „Przymierze”, „Szczyt” i „Rubin” przedstawiciel KGP podkreślił, że policja zrealizowała zamierzone cele, których podstawą było zapobieganie zagrożeniom i szybka reakcja na potencjalne sytuacje kryzysowe. Istotną rolę w koordynacji operacji odegrało Policyjne Centrum Dowodzenia w Legionowe. Pan Dymiński podkreślił znaczenie współpracy ze służbami specjalnymi i wojskiem w realizacji sprawnego zabezpieczenia. Według przedstawionych szacunków w działaniach podczas Szczytu NATO zaangażowanych było ok. 7 tys. funkcjonariuszy policji, natomiast do Światowych Dni Młodzieży skierowano prawie 28 tys. policjantów. Według policji, do zdiagnozowanych problemów w poszczególnych obszarach należy zaliczyć głównie brak wspólnego i wydolnego systemu łączności między służbami i niedostateczną liczbę programów profilaktycznych ukierunkowanych na potencjalne zagrożenia terrorystyczne dedykowane uczestnikom uroczystości.

Straż Graniczna w podsumowaniu operacji „Lipiec” prezentowanej przez ppłk. SG A. Prokopskiego wskazała na działania ustawowe Straży Granicznej związane z tymczasowym przywróceniem kontroli granicznej (od 3 lipca do 2 sierpnia br.), wymiar udzielonego wsparcia dla innych służb m.in. w ramach zabezpieczenia pirotechnicznego oraz wzmocnienie ochrony portów lotniczych.

Biuro Ochrony Rządu, które w znacznej mierze było filarem bezpieczeństwa podczas Szczytu NATO, podsumowało siły i środki zaangażowane w ochronę delegacji państwowych w ramach operacji „Północ 16” oraz przybliżyło zasady i formy zabezpieczenia miejsca głównych obrad – Stadionu Narodowego (SN), miejsc tymczasowego pobytu gości zagranicznych (hotele, restauracje), kolumn transportowych oraz portów lotniczych. Pan Robert Świątek wskazał na zidentyfikowane problemy związane z optymalnym zabezpieczeniem wydarzenia, wśród których zagrożenia ze strony dronów, niedociągnięcia w organizacji łączności oraz brak dopracowanych procedur w kwestii podejmowania decyzji o ewakuacji osób ze SN uznał za najistotniejsze. Jednocześnie, wyraźnie podkreślił doskonałą współpracę służb podczas Szczytu oraz bardzo wysoką ocenę poziomu bezpieczeństwa uczestników tego wydarzenia wyrażoną przez partnerów zagranicznych.

Podsumowania działań i zakresu odpowiedzialności BOR podczas Światowych Dni Młodzieży dokonał pan Paweł Głębicki. Podkreślił rolę funkcjonariuszy Biura nie tylko w obszarze ochrony Ojca Świętego, ale również w trakcie organizacji zabezpieczenia czasowych miejsc pobytu Papieża (Kraków, Oświęcim-Brzezinka, Prokocim, Łagiewniki, Brzegi i Częstochowa), transportu gości VIP, koordynacji działań na lotniskach i lądowiskach oraz zabezpieczenia medycznego. Podsumowując, również wskazał na punkty newralgiczne, szczególnie istotne z perspektywy funkcjonariuszy BOR, a mianowicie: brak wyraźnego podziału odpowiedzialności w zakresie organizacji zabezpieczenia, niesprecyzowanie podmiotów odpowiedzialnych za podjęcie decyzji o ewakuacji, a także problemy związane z opóźnieniami realizowanych inwestycji.

Drugi blok moderowany przez Pana dr. Michała Stępnia z Biura Operacji Antyterrorystycznych składał się z prezentacji Pana Marcina Podgórskiego (Lotnicze Pogotowie Ratunkowe), który zaprezentował materiał dotyczący mostu powietrznego w ramach zabezpieczenia medycznego dużych imprez masowych na przykładzie ŚDM. W prezentacji autor zwrócił uwagę słuchaczy na specyfikę wydarzenia wymagającego opracowania nowatorskich rozwiązań, zarówno organizacyjnych jak i logistycznych. Scharakteryzował również warunki uruchomienia procedury, potencjał jakim dysponowało LPR oraz doskonałe wsparcie ze strony Sił Zbrojnych. Podkreślił również unikalny charakter zaprojektowanych rozwiązań wykorzystujących m.in. potencjał sił zbrojnych kooperujących z systemem ratownictwa cywilnego, harmonijną współpracę na każdym szczeblu realizacji procedury oraz wykorzystanie alternatywnych środków łączności.

Moduł drugi zamykało wystąpienie przedstawiciela Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. pana Piotra Marczaka pt. Infrastruktura krytyczna: przeciwdziałanie atakom teleinformatycznym w sektorze elektroenergetyki. Materiał zawierał informacje dotyczące odnotowanych dotychczas największych ataków cybernetycznych w sektorze elektroenergetycznym w Polsce i na świecie oraz skutków aktywności hackerskiej dla systemów przesyłowych. Wskazał również na najistotniejsze wyzwania, którymi w kontekście zagrożeń cybernetycznych są przede wszystkim sytuacja geopolityczna, rola energetyki dla najważniejszych funkcji państwa, uzależnienie elektroenergetyki od technologii informatycznych oraz wielość podmiotów wchodzących w skład systemu elektroenergetycznego.  Prelegent zaakcentował realność ww. zagrożeń dla sieci przesyłowych, czego potwierdzeniem był przywołany m.in. raport Najwyższej Izby Kontroli, w którym wyraźnie wskazano na brak wizji i zidentyfikowanych celów w obszarze cyberbezpieczeństwa oraz spójnych i systemowych rozwiązań, w tym newralgicznym dla funkcjonowania państwa obszarze. Pan Marczak zaprezentował również ogólny zarys projektu możliwego do wdrożenia w sferze budowy bezpieczeństwa i odporności systemów teleinformatycznych w segmencie elektroenergetycznym. Jego centralnym założeniem byłoby ustalenie PSE S.A. punktem koordynującym działania w tym środowisku. Za takim rozwiązaniem może przemawiać m.in. infrastruktura i systemy IT, którymi dysponuje operator. Prelegent wskazał również na konieczność tworzenia przez podmioty związane z elektroenergetyką centrów SOC (Security Operations Center) w celu wczesnego wykrywania włamań, skutecznego odpierania ataków, a następnie przeprowadzania efektywnych dochodzeń pozwalających na eliminowanie potencjalnych luk w zabezpieczeniach. Podkreślił także konieczność poprawy komunikacji między instytucjami w zakresie wymiany informacji dotyczących zagrożeń.

Dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, oficjalnie zamykając konferencję, podziękował prelegentom za bardzo interesujące wystąpienia, które poprzez swój ekspercki charakter oraz przekrojowe i pogłębione spojrzenie stanowiły doskonały asumpt do dyskusji na temat zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa. Współgospodarz konferencji zaproponował również cykliczne spotkania w podobnej formule, deklarując zaangażowanie RCB w inicjowanie międzyinstytucjonalnej dyskusji związanej z bezpieczeństwem i analizą zagrożeń. Pan Marek Kubiak postulując potrzebę ciągłego poszerzania bazy eksperckiej i zaplecza merytorycznego w obszarze interdyscyplinarnego postrzegania bezpieczeństwa podkreślił znaczenie wprowadzenia wyników dyskusji i prac ekspertów do porządku prawnego w postaci regulacji i procedur.