Beata Janowczyk – Rządowe Centrum Bezpieczeństwa

8 stycznia 2018 r. Rada Ministrów przyjęła kolejną edycję Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego (KPZK), opracowaną przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Dokument został przygotowany w szczególności na potrzeby Prezesa Rady Ministrów i Rady Ministrów. Jest także dokumentem wyjściowym w procesie planowania cywilnego na szczeblu centralnym i wojewódzkim. Jego ideą jest wskazanie podmiotów i realizowanych przez nie zadań w przypadku wystąpienia konkretnych zagrożeń – sytuacji kryzysowych. Pokazuje właściwe rozwiązania proceduralno-organizacyjne i daje gotowe rozwiązania – algorytmy postępowania, zarówno dla instytucji wiodących, jak i wspierających ich działania.

Punktem wyjścia do opracowania KPZK jest sporządzenie listy zagrożeń na podstawie informacji zawartych w Raporcie o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego, jak również zdarzeń, które w ostatnich latach były tematem posiedzeń Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Każde z nich zostało opisane z uwzględnieniem m.in. przyczyn i obszaru występowania, a także skutków dla ludności, mienia, gospodarki, infrastruktury i środowiska naturalnego. Dla wszystkich zagrożeń przygotowana została ocena ryzyka ich wystąpienia, w formie matrycy ryzyka. Wartość ryzyka obrazuje prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia oraz negatywne skutki dla bezpieczeństwa narodowego. Wśród 19 zagrożeń opisanych w KPZK najistotniejszym, czyli takim, którego wartość ryzyka oceniono jako „duże” jest POWÓDŹ. W dalszej kolejności należy wyróżnić: epizootię, zakłócenie w funkcjonowaniu sieci i systemów informatycznych, zakłócenie w systemie energetycznym oraz działania hybrydowe.

Główną zmianą w stosunku do poprzednich edycji jest wydzielenie dwóch części dokumentu. Część A koncentruje się na działaniach administracji realizowanych na rzecz minimalizacji ryzyka wystąpienia sytuacji kryzysowej. Odnosi się do przedsięwzięć realizowanych w fazach: zapobieganie i przygotowanie. Część B z kolei opisuje działania w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, w ramach faz: reagowanie i odbudowa. Siatki bezpieczeństwa, zawarte w obu częściach KPZK, pokazują zestawienie potencjalnych zagrożeń ze wskazaniem podmiotu wiodącego oraz podmiotów współpracujących w każdej z faz zarządzania kryzysowego. Dzięki takiemu zabiegowi można w prosty sposób zidentyfikować główne zadania poszczególnych podmiotów oraz podstawy ich realizacji. Siatka bezpieczeństwa dotycząca działań w sytuacji kryzysowej wskazuje działy administracji rządowej lub instytucje, którym przypisano kolejno numery katalogów, zawierające zadania niezbędne do realizacji w przypadku wystąpienia zagrożeń. Reasumując, katalog jest zestawieniem głównych przedsięwzięć (modułów zadaniowych) wykonywanych w sytuacji kryzysowej przez ministrów kierujących działami administracji rządowej, Radę Ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów oraz dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.

 

W przypadku wystąpienia zagrożenia wyszczególnionego w siatce bezpieczeństwa, podmiot wiodący (zaznaczony kolorem czerwonym w tabeli) uruchamia przypisane mu moduły zadaniowe z własnego katalogu (nadzorowanego działu administracji rządowej lub instytucji właściwej merytorycznie  do zagrożenia). Podmioty współpracujące (oznaczone kolorem szarym) także realizują moduły zadaniowe przypisane im w katalogach. Podkreślić należy, że każdy moduł jest zestawieniem przedsięwzięć i zadań do wykonania w sytuacji kryzysowej, w ramach kompetencji jednego wykonawcy z wykorzystaniem własnych sił i środków oraz uzgodnionym wsparciem innych podmiotów.

W KPZK znajduje się także 15 Standardowych Procedur Operacyjnych (SPO). Są to przedsięwzięcia szersze niż moduły zadaniowe, ponieważ obejmują zadania z wielu różnych działów administracji. Ich celem jest skoordynowanie działań wielu instytucji na rzecz wykonania określonego zadania np. organizacji ewakuacji obywateli polskich spoza granic kraju, przekraczania granic RP przez wojska sojusznicze czy organizacji medycznego mostu powietrznego w przypadku wystąpienia zdarzenia masowego.

Dokument zawiera inne istotnie rozwiązania w zakresie zarządzania kryzysowego, których celem jest usprawnienie procesu podejmowania decyzji oraz przeciwdziałanie powstaniu sytuacji kryzysowej. W przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, rozwiązania zawarte w KPZK umożliwiają sprawne reagowanie oraz ograniczenie skutków zdarzenia, a także określają mechanizmy usuwania szkód, w tym odtworzenia zasobów i infrastruktury krytycznej.

KOMENTARZ

Przedstawienie procedur i przedsięwzięć w formie modułów zadaniowych, uruchamianych w sytuacji kryzysowej, mimo że innowacyjne w KPZK, sprawdzone zostało podczas przygotowań do Turnieju Euro w 2012 r., Światowych Dni Młodzieży i Szczytu NATO w 2016 r. Rozwiązanie to jest bardziej uniwersalne od dotychczas stosowanych, gdyż ten sam moduł może być wykorzystany przy różnych zagrożeniach. Jeżeli więc w planie zarządzania kryzysowego urzędu nie zostanie uwzględnione jakieś zagrożenie, można skorzystać z istniejącego modułu. Przykładowo moduł o nazwie: Organizacja prowadzenia działań ratowniczych w sytuacji kryzysowej może być wykorzystany praktycznie przy każdym zagrożeniu. Taki właśnie był cel wprowadzonego rozwiązania: wdrożenie planowania zadaniowego, a nie przedmiotowego. Zgodnie z zapisami KPZK ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie mają obowiązek przygotować szczegółowe rozwiązania dla każdego z przypisanych im modułów zadaniowych w terminie 12 miesięcy od dnia przyjęcia dokumentu przez Radę Ministrów, czyli do 8 stycznia 2019 r.