Krzysztof Malesa – Rządowe Centrum Bezpieczeństwa
Polski system ochrony infrastruktury krytycznej (IK) został formalnie uruchomiony 26 marca 2013 r., kiedy to Rada Ministrów przyjęła Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej (NPOIK). Od tego dnia zaczęły biec określone w NPOIK terminy, dotyczące m. in. obowiązków związanych z opracowaniem i wdrożeniem planów ochrony IK oraz ewaluacją i aktualizacją samego NPOIK, która odbywa się w cyklu dwuletnim.
Aktualizacje NPOIK odbyły się w latach (2015, 2018), w których dochodziło do dość dynamicznych zmian w środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego. Nowa sytuacja geopolityczna, związana z rosnącym zagrożeniem ze strony Rosji, wywarła znaczący wpływ na prace Sojuszu Północnoatlantyckiego, w tym Komitetu Planowania Cywilnego NATO (NATO CEPC). Chociaż kwestie współpracy cywilno-wojskowej kilkanaście lat po zakończeniu zimnej wojny ulegały stopniowej marginalizacji, to jednak po ukraińskim Euromajdanie w NATO odżyła dyskusja na temat roli planowania cywilnego wobec potencjalnych operacji wojskowych. Na forum Sojuszu znów zaczęto podkreślać, że pierwszą i główną rolą planowania cywilnego jest wsparcie cywilne dla wojskowych działań Sojuszu wynikających z art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego (obrona kolektywna).
Z polskiego punktu widzenia sprawa ta nabrała konkretnego wymiaru podczas szczytu NATO w Warszawie w dniach 8-9 lipca 2016 r., kiedy szefowie państw i rządów państw członkowskich przyjęli zobowiązanie do wzmacniania odporności (Resilience) oraz dalszego rozwijania indywidualnej i zbiorowej zdolności do odparcia ewentualnego ataku na Sojusz (zgodnie z art. 3 TW). W zobowiązaniu tym gotowość cywilna – mierzona głównie poziomem odporności – jest opisana jako „centralny filar odporności sojuszników oraz krytyczny czynnik, od którego zależy zdolność Sojuszu do obrony kolektywnej”.
Wspomniane powyżej zobowiązanie odwołuje się również do wytycznych zatwierdzonych przez ministrów obrony narodowej państw członkowskich Sojuszu, definiujących siedem obszarów odporności:
- ciągłość działania administracji i kluczowych procesów państwa,
- zaopatrzenie w energię,
- zdolność do reagowania na masowe niekontrolowane migracje,
- zaopatrzenie w wodę i żywność,
- zdolność do reagowania na zdarzenia z dużą liczbą ofiar,
- zapewnienie łączności oraz
- transport cywilny.
Jak na tle polityki całego NATO, a zwłaszcza owych wytycznych, przedstawia się kwestia odporności w Polsce? Wystarczy sięgnąć do ustawy z dnia 26 lipca 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, żeby zauważyć, iż wskazane powyżej obszary odporności w znacznej części (to znaczy: wszystkie z wyjątkiem pozycji 3 i 5[1]) figurują wśród jedenastu systemów wchodzących, wraz z obiektami, urządzeniami, instalacjami i usługami, w skład polskiej infrastruktury krytycznej. Oznacza to, że zarówno same usługi, jak i wspierająca je infrastruktura, Są objęte specjalnym nadzorem mającym na celu zapewnienie ich ciągłości, rozumianej również jako odporność na wszelkie zakłócenia.
Taka sytuacja stanowi doskonały punkt wyjścia do harmonizacji rozproszonych dotychczas wysiłków, którym przyświeca przecież wspólny cel: utrzymanie ciągłości kluczowych usług świadczonych przez państwo, administrację i biznes prywatny. Skorzystać z tego mogą wszystkie zainteresowane strony i nie Są to tylko puste słowa, lecz rzeczywiste działania. Polityka NATO – w połączeniu z dużą aktywnością RCB na tym polu – spowodowała wzrost liczby polskich ekspertów cywilnych akredytowanych przy NATO i biorących czynny udział w pracach czterech grup roboczych CEPC zajmujących się kwestiami odporności w różnych obszarach, w tym IK. Seminaria organizowane przez Centrum na temat współpracy cywilno-wojskowej przyciągają więcej chętnych, niż jesteśmy w stanie przyjąć, a ich poziom merytoryczny świadczy o rosnącym zrozumieniu wzajemnych potrzeb i zależności pomiędzy
NATO-wskimi wojskami przebywającymi w naszym kraju a administracją centralną i lokalną jak też podmiotami prywatnymi, zwłaszcza tymi o znaczeniu gospodarczo-obronnym.
Miernikiem poziomu gotowości cywilnej Polski jako członka NATO jest od niedawna przegląd zdolności obronnych Sojuszu. (NATO Defence Planning Capability Survey; DCPS). W 2017 roku, po raz pierwszy od czasu zakończenia zimnej wojny, zdecydowano się na włączenie do tego istotnego przedsięwzięcia kwestii gotowości cywilnej i odporności. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa w uzgodnieniu z Ministerstwem Obrony Narodowej wzięło na siebie rolę koordynatora rozdziału dotyczącego gotowości cywilnej i przeprowadziło zaangażowane resorty cywilne przez wszystkie etapy odbywającego się co dwa lata przeglądu – począwszy od kwestionariusza samooceny, poprzez audyt NATO aż po końcowe wielostronne konsultacje w Kwater ze Głównej NATO. W tym roku rozpoczynamy pracę nad kolejną edycją DCPS, na analogicznych zasadach i z nadzieją, że Polska – jako państwo członkowskie z pozytywną oceną z ostatniego przeglądu – wypadnie w tej edycji jeszc ze lepiej. Jeśli tak się stanie, będzie to w sporej części zasługą naszych kolegów zajmujących się współpracą cywilno-wojskową i ochroną infrastruktury krytycznej.
Odporność we wszystkich obszarach, a w szczególności infrastruktury krytycznej rozumianej nowocześnie (czyli nie tylko jako obiekty wymagających ochrony, lecz również usługi, których ciągłość należy zapewnić) determinuje w bardzo znacznym stopniu możliwość zapobieżenia zagrożeniom hybrydowym i podprogowym.
KOMENTARZ
Ustawa o zarządzaniu kryzysowym, scalająca kilka obszarów – w tym planowanie cywilne, ochronę infrastruktury krytycznej oraz zadania administracji rządowej w Systemie Reagowania Kryzysowego NATO (NCRS) – jest rozwiązaniem, które kładzie nacisk na międzyresortową koordynację przedsięwzięć o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa Polski.
Zasady przedstawione w Narodowym Programie Ochrony Infrastruktury Krytycznej umożliwiają zaangażowanie sektora prywatnego w działania mające na celu zapewnienie ciągłości świadczenia kluczowych usług, które Są niezbędne dla bezpieczeństwa obywateli, pozwalają na nieprzerwaną pracę administracji państwowej i umożliwiają prowadzenie działalności gospodarczej. Jednocześnie – co doskonale widać na agendzie Komitetu Planowania Cywilnego NATO – ciągłość świadczenia tych usług jest warunkiem skorzystania przez Polskę z ochrony przewidzianej Traktatem Waszyngtońskim, a w szczególności z kolektywnej obrony zgodnie z art. 5 Traktatu.
[1] Zasady postępowania w przypadku masowego napływu cudzoziemców na terytorium RP oraz zdarzenia o charakter ze masowym lub z czynnikiem CBRN (medyczny most powietrzny) zostały włączone jako standardowe procedury operacyjne do najnowszej edycji Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego.
