Anna Swiniarska-Tadla – Wyższy Urząd Górniczy

W sobotę 5 maja br., około godziny 11.00, na poziomie 900 m w pokładzie 409/4 w kopalni „Borynia-Zofiówka -Jastrzębie” Ruch Zofiówka w Jastrzębiu-Zdroju, doszło do najsilniejszego wstrząsu w historii Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Wstrząs o sile 1,9×10⁸ J (około 3,4 stopnia w skali Richtera) spowodował tąpnięcie o bardzo rozległych skutkach. W tym czasie pod ziemią pracowało 250 osób. Siedmiu górników zostało uwięzionych w rejonie bezpośredniego zagrożenia. Dwóch z nich zostało uratowanych w pierwszych godzinach po katastrofie. Pięciu kolejnych nie przeżyło tąpnięcia, ich ciała odnaleziono i wydobyto na powierzchnię podczas trwającej 11 dni akcji ratowniczej.

To była najtrudniejsza akcja ratownicza w historii Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Uczestniczyło w niej blisko 2500 osób. Do poszukiwań wykorzystano m.in. przygotowane do pracy w wodzie, gruzowiskach oraz zawałach psy policji i straży pożarnej. Ratownicy, przemieszczając się przez zniszczone tąpnięciem chodniki, zmagali się m.in. z fragmentami zniszczonych konstrukcji, urządzeń, wysoką temperaturą oraz ciągłym zagrożeniem metanowym. Z uwagi na wysokie ryzyko wystąpienia eksplozji, miejsce zdarzenia zabezpieczono dwiema tamami przeciwwybuchowymi, których zadaniem jest izolacja rejonu. Na skrzyżowaniu chodników H-10 i H-2 powstało rozlewisko, co dodatkowo utrudniło prowadzenie akcji. Aby spenetrować ten rejon, ratownicy musieli wypompować wodę za pomocą układu pomp na sprężone powietrze. Użycie wydajniejszych pomp elektrycznych było niemożliwe ze względu na zagrożenie wybuchem metanu. Po tygodniu akcji ratownicy wydostali z zalewiska ciała dwóch górników. Ciało ostatniego z poszukiwanych odnaleziono po 10 dniach akcji, w samym epicentrum wstrząsu.

W poniedziałek 7 maja br., jeszcze podczas trwania akcji ratowniczej, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego Adam Mirek powołał Komisję do zbadania przyczyn i okoliczności tąpnięcia oraz wypadku zbiorowego, zaistniałych w dniu 5 maja 2018 r. w Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A. KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch Zofiówka w Jastrzębiu-Zdroju. Komisja liczy 19 osób, a w jej skład wchodzą m.in. przedstawiciele: Głównego Instytutu Górnictwa, Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Instytutu Technik Innowacyjnych EMAG, Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego, KGHM Polska Miedź S.A. O/Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego, Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A., Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach oraz Wyższego Urzędu Górniczego. Wśród nich są geofizycy, których zadaniem jest zbadania mechanizmu wstrząsu, geomechanicy, którzy określą co go spowodowało i w jakim stopniu warunki górniczo-geologiczne mogły na to wpłynąć, a także specjaliści z zakresu wentylacji i ratownictwa, którzy zajmują się oceną przebiegu akcji ratowniczej. Pracami Komisji kieruje dyrektor Departamentu Górnictwa WUG.

                                                                                             Źródło: Jastrzębska Spółka Węglowa S. A. 

                                                                                             Źródło: Jastrzębska Spółka Węglowa S. A.

Do głównych zadań Komisji należy:

• określenie mechanizmu wstrząsu wysokoenergetycznego, zaistniałego 5 maja 2018 r. w Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A. KWK „Borynia-Zofiówka -Jastrzębie”, Ruch Zofiówka w Jastrzębiu-Zdroju oraz przesłanek wystąpienia tego wstrząsu, którego skutkiem było tąpnięcie oraz wypadek zbiorowy;
• analiza zagrożenia metanowego, w kontekście tąpnięcia, uwzględniająca stosowane metody prognozowania oraz działalność profilaktyczną;
• analiza wpływu prowadzonych robót na sejsmiczność w rejonie zdarzenia oraz możliwości dalszego prowadzenia ruchu zakładu górniczego w tym rejonie;
• ocena akcji ratowniczej.

W ramach Komisji wydzielono podzespoły specjalistów, mających przygotować ekspertyzy. Komisja skupi się na aspektach technicznych wypadku. Oceni także możliwość prowadzenia w przyszłości robót w rejonie zdarzenia. Na koniec sformułuje wnioski oraz zalecenia pozwalające uniknąć podobnych zdarzeń w przyszłości.
Wstępnie termin zakończenia prac Komisji wyznaczono na 10 sierpnia br. Równolegle przyczyny i okoliczności tąpnięcia oraz wypadku zbiorowego bada Okręgowy Urząd Górniczy w Rybniku.
Od stycznia 2011 r. Ruch Zofiówka jest częścią kopalni zespolonej KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie”. Administracyjnie znajduje się w województwie śląskim na terenie miasta Jastrzębie, gminy Pawłowice i gminy Mszana. Od zachodu graniczy: z KWK „Jas-Mos”, od północy z Ruchem „Borynia”, od wschodu z KWK „Pniówek”. Załoga tego zakładu górniczego liczy ponad 3 800 pracowników. Wydobycie dobowe kopalni wynosi netto ok. 8 400 t. Jest ono prowadzone na poziomie 900 m z trzech pokładów eksploatacyjnych. Ruch Zofiówka zaliczany jest do najwyższej kategorii zagrożenia metanowego oraz zagrożenia tąpaniami. Występują tu także zagrożenia: wodne, pyłowe oraz wyrzutami metanu i skał.