Anna Zasadzińska-Baraniewska Rządowe Centrum Bezpieczeństwa we współpracy z przedstawicielami służb podległych MSWiA oraz MON

W dniach 26-31 lipca 2016 roku w Polsce odbyły się 31. Światowe Dni Młodzieży (ŚDM), w których udział wzięli młodzi pielgrzymi ze 187 krajów. W uroczystościach na terenie województwa małopolskiego i śląskiego uczestniczył Papież Franciszek, przedstawiciele Episkopatu Polski oraz najwyższych władz państwowych wraz z Prezydentem RP.

Wydarzenie to, podobnie jak Szczyt NATO odbywający się w Warszawie na początku lipca br., nie było traktowane jako sytuacja kryzysowa, jednakże szereg uwarunkowań związanych z organizacją i udziałem dużej liczby osób podlegających szczególnej ochronie oraz międzynarodowy aspekt przedsięwzięcia wymagał pełnej mobilizacji oraz koncentracji operacyjnej służb i całej administracji państwowej, przede wszystkim w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom.

W związku z zakresem przygotowań do ŚDM na szczeblu rządowym powołano Zespół ds. przygotowania wizyty Jego Świątobliwości Papieża Franciszka w Rzeczypospolitej Polskiej w 2016 r. oraz wsparcia organizacji Światowych Dni Młodzieży Kraków 2016 (dalej określany jako Zespół), którego przewodniczącą została Szefowa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Pani Beata Kempa.

Dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa kierował pracami grupy roboczej, powołanej decyzją Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 marca br., stanowiącej, obok grupy eksperckiej, zasadnicze wsparcie działań Zespołu. W ramach prac grupy roboczej w okresie od 11 kwietnia do 21 lipca br. odbyły się 33 posiedzenia, w tym 7 niejawnych o klauzulach zastrzeżone i poufne. W posiedzeniach grupy uczestniczyli przedstawiciele ponad 30 służb i instytucji, w tym pracownicy lub funkcjonariusze wyznaczeni przez Ministra Obrony Narodowej, Ministra Zdrowia, Ministra Koordynatora Służb Specjalnych, Szefa Agencji Wywiadu, Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Szefa Służby Wywiadu Wojskowego, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej, Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej, Dowódcę Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Dowódcę Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Szefa Biura Ochrony Rządu i Dyrektora RCB. Ponadto kluczowe było zaangażowanie wojewodów małopolskiego i śląskiego oraz służb i podmiotów im podległych. Obsługę organizacyjną oraz wsparcie merytoryczne i analityczne dla grupy zapewniało Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.

Grupa robocza realizowała zadania w zakresie inicjowania, monitorowania i koordynacji działań administracji oraz służb, szczególnie w obszarach: zabezpieczenia pirotechnicznego i kontroli bezpieczeństwa, opracowania i weryfikacji planów i dróg ewakuacyjnych, zagrożeń z obszaru CBRN, organizacji i bezpieczeństwa transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, zabezpieczenia medycznego i sanitarnego, organizacji łączności i koordynacji działań służb oraz właściwego przygotowania infrastruktury w miejscach organizowanych uroczystości. Dyrektor RCB uczestniczył na bieżąco w wizytacjach miejsc planowanych uroczystości i weryfikacji postępu prac przygotowawczych.

Przejście do fazy realizacji zabezpieczenia uroczystości wiązało się z uruchomieniem w Rządowym Centrum Bezpieczeństwa całodobowego zespołu zadaniowego. Zespół, który był eksperckim zapleczem dla Rządowego Zespołu Zarzadzania Kryzysowego, zgodnie z ustalonym trybem obiegu informacji i raportowania oraz współdziałania z centrami zarządzania kryzysowego i Policyjnym Centrum Dowodzenia w Legionowie, monitorował przebieg uroczystości. Prace zespołu wspierała Służba Dyżurna RCB, która na czas ŚDM została dodatkowo wzmocniona.

W zabezpieczeniu Światowych Dni Młodzieży i wizyty Papieża wiodącą rolę pełniła Policja, realizując działania związane z ŚDM w ramach operacji policyjnej o kryptonimie PRZYMIERZE, w której
– w celu optymalnego wykonywania zadań w miejscach wydarzeń – wydzielono podoperacje RUBIN i KATOWICE. Do działań skierowano łącznie 20 068 funkcjonariuszy, w tym do podoperacji RUBIN 15 019 policjantów, natomiast do podoperacji KATOWICE 5 049. Operacja PRZYMIERZE obejmowała ponadto podoperację KONTRA, o specyficznym charakterze ukierunkowanym na działania antyterrorystyczne oraz rozpoznanie minersko-pirotechniczne, w ramach której służbę pełniło 603 policjantów z jednostek antyterrorystycznych. Zadania na obszarze garnizonu Małopolskiego i Śląskiego prowadzone były przy wykorzystaniu 2 998 radiowozów oraz 6 śmigłowców Lotnictwa Policji. Równolegle do działań realizowanych w przez podoperacje RUBIN i KATOWICE, funkcjonował Sztab Dowódcy Operacji Policyjnej – Policyjne Centrum Dowodzenia, w którym pracowało 133 policjantów i pracowników cywilnych Policji.

PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA

PSP w ramach przygotowań do zabezpieczenia wizyty papieża i wsparcia organizacji Światowych Dni Młodzieży przeprowadziła czynności kontrolno-rozpoznawcze na terenie całego kraju w 2194 obiektach (1787 w województwie małopolskim i 108 w województwie śląskim). Działania PSP obejmowały miejsca pobytu Ojca Świętego i uroczystości religijnych oraz obiekty przemysłowe zlokalizowane przy trasach przejazdowych kolumny papieskiej, stacje paliw, lądowiska, dworce, parkingi i bazy noclegowe a także inne elementy infrastruktury mogące stać się celem aktów terroru lub źródłem innego rodzaju zagrożenia dla uczestników ŚDM. Ponadto PSP zapewniła zakwaterowanie oraz wyżywienie dla 1125 funkcjonariuszy PSP i innych służb, a także wsparła działania m.in. Straży Granicznej w zakresie zabezpieczenia kwaterunkowo-socjalnego dla 120 funkcjonariuszy na terenie m. Brzegi oraz użyczyła 6 autokarów dla Biura Ochrony Rządu.

Na poziomie krajowym koordynację działań związaną z zabezpieczeniem ŚDM realizował Sztab Komendanta Głównego PSP, w ramach którego wyodrębniono 5-osobową Grupę Wyjazdową Komendanta Głównego PSP, bezpośrednio nadzorującą prace w zakresie zabezpieczenia prewencyjnego oraz operacyjnego Światowych Dni Młodzieży w woj. małopolskim. Na czas trwania ŚDM spośród funkcjonariuszy Komendy Głównej PSP wyznaczono oficerów łącznikowych Sztabu Komendanta Głównego PSP do sztabów służb współdziałających, tj.: Policyjnego Centrum Dowodzenia w Legionowie, Zespołu ds. ŚDM w Rządowym Centrum Bezpieczeństwa oraz Sztabu Koordynacyjnego w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Na terenie woj. małopolskiego i śląskiego kierowanie operacjami zabezpieczenia ŚDM realizowali komendanci wojewódzcy PSP poprzez swoje sztaby wojewódzkie.

Główne działania zabezpieczająco-operacyjne PSP ukierunkowane były na podejmowanie natychmiastowych interwencji w zakresie gaszenia powstałych pożarów, akcje ratownicze podczas zdarzeń komunikacyjnych lub uszkodzeń/awarii infrastruktury technicznej i budowlanej, reagowanie w przypadkach skażeń chemicznych, radiacyjnych i biologicznych, w tym realizowanie dekontaminacji, a także udzielanie pomocy medycznej w strefie zagrożenia i wspieranie działań innych służb i instytucji. Zadania zrealizowano między innymi poprzez dyslokację sił i środków PSP i OSP bezpośrednio w miejsca uroczystości ŚDM. Na głównych trasach przemieszczania się pielgrzymów prowadzono stały monitoring i zabezpieczenie szlaków komunikacyjnych. Ponadto w czasie ŚDM Państwowa Straż Pożarna realizowała zadania z zakresu ratownictwa medycznego poprzez patrole piesze wyposażone w podręczny sprzęt przeciwpożarowy oraz środki medyczne, a także rozwinięty Komponent Medyczny PSP, który podczas ŚDM udzielił pomocy ponad 380 osobom. Podczas realizacji zabezpieczenia w ramach podoperacji w m. Brzegi zaszła potrzeba zadysponowania dodatkowych sił PSP i OSP celem realizacji nieplanowanych zadań, w tym m.in. dostarczania wody dla pielgrzymów, kierowania ruchem pielgrzymów przy napełnianiu i opuszczaniu sektorów, pełnienia funkcji służby informacyjnej, wskazywania kierunków ewakuacji a także pełnienia roli służby porządkowej na trasie przejazdu Papieża między sektorami.

Łącznie w zabezpieczeniu poszczególnych dni diecezjalnych oraz wizyty papieża Franciszka i ŚDM udział brało 18 988 ratowników PSP i OSP oraz 3 480 pojazdów, w tym 9 994 strażaków PSP i 1 812 pojazdów PSP, z uwzględnieniem ratowników będących w gotowości do podjęcia działań (dyżury operacyjne).

BIURO OCHRONY RZĄDU

Działania BOR związane z zabezpieczeniem wizyty Papieża Franciszka i jego udziału w uroczystościach Światowych Dni Młodzieży realizowane były w ramach operacji ochronnej BOR o kryptonimie PIELGRZYM 16. Funkcjonariusze BOR odpowiedzialni byli za organizację i zapewnienie transportu Ojca Świętego oraz innych osób ochranianych przez BOR, przygotowanie i realizację ochrony bezpośredniej papieża i pozostałych osób objętych ochroną Biura oraz ich zabezpieczenie pod względem pirotechniczno-radiologicznym i biochemicznym. Ponadto Biuro Ochrony Rządu realizowało działania profilaktyczne związane z zapewnieniem zabezpieczenia stref ,,0″ w miejscach przebywania osób ochranianych oraz stref ,,0” podczas celebr i spotkań Ojca Świętego z młodzieżą.

Działania ochronne realizowało 890 funkcjonariuszy i pracowników BOR. Zrealizowano 20 zabezpieczeń stref ,,0”.  Zorganizowano 20 stanowisk kierowania, w tym oddelegowano funkcjonariuszy do pracy w Policyjnym Centrum Dowodzenia w Legionowie i Rządowym Centrum Bezpieczeństwa. Zaprojektowano i wykonano 45 000 szt. identyfikatorów osobowych i przepustek samochodowych. W ramach operacji BOR przeprowadzono sprawdzenia profilaktyczne 72 760 osób.

STRAŻ GRANICZNA

SG wydzieliła do działań związanych z zabezpieczeniem ŚDM łącznie ponad 11 650 funkcjonariuszy, w tym około 1 350 funkcjonariuszy do realizacji zadań w ramach tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej, ok. 7 500 funkcjonariuszy do ochrony granicy zewnętrznej (wzmocnienie ochrony „zielonej granicy” oraz przejść granicznych), ok. 2 600 funkcjonariuszy do wzmożonego monitoringu cudzoziemców oraz kontroli legalności pobytu, 154 funkcjonariuszy do działań w ramach wsparcia Biura Ochrony Rządu. Ponadto w dniach 25-31 lipca br., zgodnie z decyzją Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego i Komendanta Głównego SG, 50 funkcjonariuszy z pododdziału odwodowego Komendanta Głównego SG i Komendanta Nadwiślańskiego OSG zostało skierowanych do realizacji dodatkowych środków ochrony w Porcie Lotniczym im. Fryderyka Chopina w Warszawie, takich jak patrolowanie portu lotniczego i weryfikacja danych osób. Dodatkowo, na wniosek BOR, grupa funkcjonariuszy Zarządu Operacyjno-Śledczego Komendy Głównej SG, w okresie od 25 lipca do 1 sierpnia w systemie całodobowym, wspierała funkcjonariuszy Zarządu X w dostępie do informacji, w tym informacji operacyjnych. W czasie trwania ŚDM w trybie roboczym, kilkukrotnie wykorzystano ten kanał wymiany informacji na linii BOR-SG i SG-BOR. W trakcie bezpośrednich kontaktów przekazywane były informacje mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo osób ochranianych oraz wspierany proces identyfikacji osób będących w zainteresowaniu BOR.

Bezpośrednio przed rozpoczęciem ŚDM Komendant Główny Policji wystąpił do Komendanta Głównego Straży Granicznej z prośbą o wsparcie Centralnego Biura Śledczego Policji przy kontroli radiometrycznej miejsc spotkań uczestników uroczystości z Papieżem na Błoniach w Krakowie, w Brzegach i w Częstochowie. Działania te realizowali funkcjonariusze Zarządu Granicznego Komendy Głównej SG posiadający specjalistyczne przygotowanie w zakresie kontroli radiometrycznej oraz uprawnienia Inspektora Ochrony Radiologicznej przy pomocy policyjnego pojazdu specjalistycznego MDS (Mobile Detection System) do wykrywania źródeł promieniowania radioaktywnego.

SIŁY ZBROJNE RP

Siły Zbrojne RP, zgodnie z przyjętymi uregulowaniami prawnymi oraz zatwierdzonymi planami dotyczącymi zabezpieczenia Światowych Dni Młodzieży, realizowały zadanie wsparcia podmiotów krajowych w zakresie: bezpieczeństwa i porządku publicznego, infrastruktury, logistyki, transportu, łączności, zabezpieczenia medycznego i zabezpieczenia sanitarnego.

Ogółem do realizacji zadań wsparcia wydzielono ponad 5200 żołnierzy oraz około 1000 jednostek sprzętu. Do elementów dowodzenia i elementów łącznikowych zaangażowano ogółem 121 żołnierzy, co umożliwiło sprawne dowodzenie podległymi pododdziałami oraz płynną wymianę informacji z podmiotami realizującymi zadania w trakcie ŚDM 2016.

Obok Wojskowego Zgrupowania Zadaniowego utworzono oddzielnie Zgrupowanie Wojsk Specjalnych do przeciwdziałania zagrożeniom terrorystycznym, z wykorzystaniem możliwości wynikających z przepisów ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych.

Do realizacji zadań związanych ze wzmocnieniem systemu obrony powietrznej Siły Zbrojne wydzieliły m.in. śmigłowce oraz samoloty, a także siły umożliwiające reakcję na działalność bezzałogowych statków powietrznych (dronów). Dodatkowo do wsparcia w zakresie zabezpieczenia medycznego i transportowego wykorzystano śmigłowce i samoloty CASA C-295 (transport medyczny). Ponadto wojsko skierowało do zabezpieczenia ŚDM około 500 pojazdów (autobusy, samochody osobowo-terenowe, pojazdy specjalistyczne). Żołnierze wojsk inżynieryjnych postawili cztery mosty tymczasowe w rejonie organizacji uroczystości ŚDM w miejscowości Brzegi w gminie Wieliczka. Rozstawiono ponadto 3000 namiotów, zabezpieczając również sprzęt kwaterunkowy (m.in. 7000 materaców i 10700 koców).

Światowe Dni Młodzieży były przedsięwzięciem, które w organizację i przeprowadzenie angażowało wiele instytucji – zarówno z administracji publicznej jak i spoza niej. Dlatego dla zapewnienia spójnej polityki informacyjnej w kryzysie, z inicjatywy i pod przewodnictwem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, została przygotowana Księga Komunikacji Kryzysowej ŚDM – Kraków 2016. W jej tworzeniu uczestniczyli rzecznicy prasowi oraz eksperci w zakresie komunikacji w kryzysie i w zakresie bezpieczeństwa praktycznie ze wszystkich zaangażowanych podmiotów.

Z inicjatywy Dyrektora RCB duży nacisk położony został na uproszczenie procedur uruchamiania sił i środków niezbędnych do działania w sytuacji kryzysowej będących w dyspozycji ministrów, komendantów i wojewodów oraz zorganizowanie systemu zapewniającego szybką i rzetelną wymianę informacji o sytuacji i ewentualnych zagrożeniach.

Dodatkowo Dyrektor RCB jako szef grupy roboczej zainicjował opracowanie wykazu niezbędnych procedur i planów związanych z zabezpieczeniem uroczystości oraz doprecyzowanie zakresu tworzenia i zasad zatwierdzania dokumentów planistycznych w przedmiotowym obszarze.

Szczególne znaczenie to zainicjowanie i koordynacja prac dotyczących przygotowania bądź wdrożenia następujących procedur:

• Zasady organizacji dekontaminacji w warunkach skażenia środkami CBRN w przypadku zdarzeń masowych podczas Światowych Dni Młodzieży.
• Podstawowe zasady postępowania służb w przypadku zdarzenia o charakterze terrorystycznym spowodowanego użyciem materiału lub urządzenia wybuchowego, w tym mogącego zawierać substancję lub czynnik chemiczny, biologiczny lub radiacyjny (E-CBRN) podczas Światowych Dni Młodzieży.
• Postępowanie w przypadku zakwalifikowania chorego do transportu z zastosowaniem środków ochrony wysokiego poziomu ze względu na zwiększone ryzyko choroby szczególnie niebezpiecznej i wysoce zakaźnej na czas Światowych Dni Młodzieży.
• Wstępna identyfikacja na miejscu zdarzenia promieniotwórczego oraz dekontaminacja wstępna osób i sprzętu w przypadku skażenia czynnikiem promieniotwórczym.
• Procedura oględzin miejsc przestępstw o charakterze terrorystycznym i katastrof oraz identyfikacji ciał ofiar.
• Procedury postępowania na wypadek wystąpienia zdarzenia mnogiego/masowego.

W odniesieniu do zagrożenia związanego z wystąpieniem zdarzenia mnogiego/masowego, w ramach organizacji zabezpieczenia medycznego Światowych Dni Młodzieży podjęto szereg działań mających na celu przygotowanie potencjału sił i środków, które umożliwią w krótkim czasie relokację poszkodowanych poza granice województwa, w którym doszło do zdarzenia. W tym celu opracowano procedurę pod roboczą nazwą „Most powietrzny” stanowiącą jak dotąd unikalne rozwiązanie w zakresie planowania i organizacji, a przede wszystkim wykorzystania potencjału Sił Zbrojnych RP we współpracy z cywilnym systemem ratownictwa medycznego i ochrony zdrowia, w celu zapewnienia zabezpieczenia medycznego Światowych Dni Młodzieży na jak najwyższym poziomie.

KOMENTARZ

Zabezpieczenie Światowych Dni Młodzieży, w których w kulminacyjnym momencie uczestniczyło ok. 1,5 miliona osób, było jednym z najpoważniejszych wyzwań dla służb i administracji państwowej w ostatnich latach. Dzięki współpracy i koordynacji działań, począwszy od etapu planowania poprzez wydzielenie i przygotowanie sił oraz środków aż do realizacji zadań, wydarzenia zarówno w trakcie dni diecezjalnych jak i głównych uroczystości na terenie województw małopolskiego i śląskiego przebiegły bez zakłóceń. Zapewnione zostało bezpieczeństwo Papieża, licznych gości oficjalnych oraz dziesiątek tysięcy przybyszów z całego świata. Trwające wiele miesięcy intensywne przygotowania organizacyjne i operacyjne pozwoliły na wypracowanie wniosków i rekomendacji m. in. w zakresie legislacyjnym i współpracy międzyinstytucjonalnej, których wdrożenie usprawni w przyszłości realizację przedsięwzięć o zbliżonej skali.