Katarzyna Lasiecka, Główny Inspektorat Weterynarii

Inspekcja Weterynaryjna (IW) jest instytucją posiadającą delegację ustawową do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt na podstawie ustawy z dnia z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. 2015 poz. 1482). Choroby zakaźne zwierząt zwalczane są na podstawie szeregu przepisów prawa europejskiego i polskiego, wśród których najistotniejszą rolę pełni ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. 2004 nr 69 poz. 625 z późn. zm.). W załączniku drugim do przedmiotowej ustawy zawarto „Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania”, wśród których znajduje się grypa ptaków (Avian influenza – AI). Na podstawie art. 61 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. 2004 nr 69 poz. 625 z późn. zm.) zostało wydane Rozporządzanie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie zwalczania grypy ptaków (Dz. U. 2007 nr 239 poz. 1752) na podstawie, którego terenowe organy IW posiadają narzędzia prawne do zwalczania grypy ptaków.

Przedmiotowe rozporządzenie wskazuje sposób postępowania terenowych organów IW w przypadku podejrzenia wystąpienia oraz stwierdzenia wysoce zjadliwej grypy ptaków H5 i H7 (HPAI) lub nisko zjadliwej grypy ptaków (LPAI). W przypadku stwierdzenia wysoce zjadliwej grypy ptaków w gospodarstwie Powiatowy Lekarz Weterynarii (PLW) wyznacza je, jako ognisko choroby i podejmuje niezwłocznie szereg czynności mających na celu ustalenie przyczyny wystąpienia choroby zakaźnej w danym gospodarstwie oraz likwidację ogniska choroby w jak najkrótszym czasie. Do najważniejszych czynności podejmowanych przez PLW należą: przeprowadzenie dochodzenia epizootycznego w gospodarstwie, wprowadzenie zakazu przemieszczania zwierząt do i z ogniska choroby, nakaz bezzwłocznego zabicia pod nadzorem urzędowym drobiu i innych ptaków w sposób wykluczający rozprzestrzenianie się grypy ptaków oraz usunięcie ich zwłok również pod urzędowym nadzorem. PLW nakazuje zniszczenie lub obróbkę, w sposób zapewniający zniszczenie wirusa grypy ptaków, produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, paszy oraz przedmiotów i substancji, które mogły zostać skażone wirusem tej choroby (np.: narzędzia do obsługi zwierząt dla których niemożliwe jest przeprowadzenie ich skutecznej dezynfekcji) oraz stosowanie środków bezpieczeństwa biologicznego przez osoby i pojazdy wchodzące do gospodarstwa lub z niego wychodzące, w celu minimalizacji rozprzestrzeniania się wysoce zjadliwej grypy ptaków. Ponadto PLW nakazuje odkażenie ściółki oraz nawozów naturalnych, które mogły zostać skażone wirusem wysoce zjadliwej grypy ptaków.

W przypadku wyznaczenia ogniska wysoce zjadliwej grypy ptaków PLW określa w drodze rozporządzenia obszar zapowietrzony (o promieniu co najmniej 3 km wokół ogniska choroby) oraz obszar zagrożony (o promieniu co najmniej 10 km wokół ogniska). W przypadku, gdy obszary zapowietrzony i zagrożony obejmują teren kilku powiatów w obrębie jednego województwa rozporządzenie wydawane jest przez wojewodę. Obszary te różnią się restrykcjami w zakresie przemieszczania żywego drobiu i produktów pochodzenia zwierzęcego w ich obrębie.

W gospodarstwach znajdujących się w obszarze zapowietrzonym PLW zakazuje między innymi wyprowadzania z gospodarstwa i wprowadzania do niego drobiu lub innych ptaków oraz ssaków utrzymywanych w gospodarstwach, wywożenia lub rozrzucania ściółki lub nawozów naturalnych, przemieszczania i transportu drobiu lub innych ptaków, w tym piskląt jednodniowych, drobiu odchowanego do rozpoczęcia nieśności, a także ich zwłok i jaj drogami, z wyłączeniem prywatnych dróg dojazdowych do gospodarstw oraz transportu kolejowego, organizowania targów, wystaw, pokazów lub konkursów, gdzie są gromadzone drób lub inne ptaki. Ponadto zakazuje się transportu mięsa drobiowego z rzeźni, zakładów rozbioru oraz chłodni, chyba że mięso to zostało pozyskane:

• z drobiu pochodzącego spoza obszaru zapowietrzonego oraz nie było przechowywane i transportowane z mięsem drobiowym
  pozyskanym z drobiu pochodzącego z obszaru zapowietrzonego lub
• co najmniej 21 dni przed dniem prawdopodobnego wprowadzenia wirusa wysoce zjadliwej grypy ptaków do gospodarstwa oraz było przechowywane i transportowane z mięsem drobiowym pozyskanym nie później niż na 21 dni przed dniem prawdopodobnego wprowadzenia wirusa wysoce zjadliwej grypy ptaków do gospodarstwa z drobiu pochodzącego z obszaru zapowietrzonego.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że istnieje możliwość uzyskania zgody PLW na wykonanie wyżej wymienionych działań wyłącznie pod ściśle określonymi warunkami.

Drób pochodzący z obszaru zapowietrzonego może zostać skierowany do uboju w rzeźni po przeprowadzeniu badań laboratoryjnych oraz klinicznych przez lekarza weterynarii. PLW może wydać zgodę na transport drobiu bezpośrednio do rzeźni w zaplombowanym przez IW środku transportu. Mięso uzyskane z uboju drobiu pochodzącego z obszaru zapowietrzonego podlega szczególnym restrykcjom, jest ono znakowane specjalnym znakiem jakości zdrowotnej i musi zostać poddane obligatoryjnej obróbce termicznej (min. 70°C) w sposób wskazany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 października 2016 r. w sprawie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego pochodzących z obszaru podlegającego ograniczeniom w zakresie zdrowia zwierząt.

W gospodarstwach znajdujących się w obszarze zagrożonym PLW zakazuje przemieszczania drobiu, w tym drobiu odchowanego do rozpoczęcia nieśności i piskląt jednodniowych, oraz jaj na obszarze zagrożonym chyba, że powiatowy lekarz weterynarii wyrazi zgodę na takie przemieszczanie przy zastosowaniu określonych przez niego środków bezpieczeństwa biologicznego zapobiegających rozprzestrzenianiu się wysoce zjadliwej grypy ptaków, wyprowadzania z gospodarstwa, gdzie jest utrzymywany drób, i wprowadzania do tego gospodarstwa drobiu lub innych ptaków oraz ssaków utrzymywanych w gospodarstwie, wywożenia lub rozrzucania ściółki lub nawozów naturalnych, należy w tym miejscu zaznaczyć, że istnieje możliwość uzyskania zgody PLW na wykonanie wyżej przytoczonych działań wyłącznie pod ściśle określonymi warunkami. Ponadto PLW zakazuje organizowania targów, wystaw, pokazów lub konkursów, gdzie jest gromadzony drób lub inne ptaki.

Drób pochodzący z obszaru zagrożonego może zostać skierowany do uboju w rzeźni po przeprowadzeniu badań laboratoryjnych oraz klinicznych przez lekarza weterynarii. PLW może wydać zgodę na transport drobiu do rzeźni. Mięso uzyskane z uboju drobiu pochodzącego z obszaru zagrożonego nie podlega restrykcjom i może być wprowadzane do obrotu jako mięso chłodzone.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że z dniem 28 grudnia 2016 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 grudnia 2016 r. w sprawie zarządzenia środków związanych z wystąpieniem wysoce zjadliwej grypy ptaków (Dz. U z 2016 r. poz. 2091), które obowiązuje na terenie całego kraju. Rozporządzenie to wprowadza szereg obowiązków spoczywających na wszystkich hodowcach drobiu w ramach zapewnienia bioasekuracji na terenie gospodarstw hodowlanych. Do najistotniejszych należą ściśle określone wytyczne dotyczące bioasekuracji na terenie gospodarstwa:

• odosobnienie drobiu lub innych ptaków w gospodarstwie, w szczególności w zamkniętych obiektach budowlanych lub innych miejscach, w sposób uniemożliwiający kontakt z drobiem lub innymi ptakami utrzymywanym i w innych gospodarstwach oraz ograniczający ich kontakt z dzikimi ptakami,
• wyłożenie mat dezynfekcyjnych przed wejściami i wyjściami z budynków inwentarskich, w których jest utrzymywany drób, a w przypadku braku niecek dezynfekcyjnych – przed wjazdami i wyjazdami z gospodarstwa, w którym jest utrzymywany drób, oraz stałe utrzymywanie wyłożonych mat lub niecek dezynfekcyjnych w stanie zapewniającym skuteczne działanie środka dezynfekcyjnego,
• stosowanie przez osoby wchodzące do budynków inwentarskich, w których jest utrzymywany drób, odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego, przeznaczonych do użytku wyłącznie w danym budynku,
• stosowanie przez osoby wykonujące czynności związane z obsługą drobiu zasad higieny osobistej, w tym mycie rąk przed wejściem do budynków inwentarskich.

Ponadto, na terenie całego kraju wprowadzono zakaz organizowania targów, wystaw, pokazów lub konkursów z udziałem żywych kur, kaczek, gęsi, indyków, przepiórek, perlic, strusi oraz innych bezgrzebieniowców, gołębi, bażantów i kuropatw, z wyłączeniem lotów treningowych lub lotów konkursowych gołębi. Przy ich organizacji należy każdorazowo uzyskać zgodę terenowo właściwego PLW przy spełnieniu określonych warunków.