Izabela Kucharska – Główny Inspektorat Sanitarny

 

Znaczenie drobnoustrojów, jako realnych czynników mogących spowodować istotne niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia ludzi, było sygnalizowane i podkreślane przez Państwową Inspekcję Sanitarną na każdym szczeblu funkcjonowania, podczas przygotowywania lub aktualizowania planów działania na wypadek wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa. Wskazywano przy tym, że wykaz chorób zakaźnych i drobnoustrojów, stanowiących potencjalne zagrożenie zdrowotne, nie może być traktowany jako katalog zamknięty, z uwagi na możliwość pojawienia się nowych, dotąd nieznanych, niezidentyfikowanych czynników chorobotwórczych.

W ramach działalności ustawowej Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w związku z istnieniem potencjalnego zagrożenia rozprzestrzeniania się niebezpiecznych patogenów, na bieżąco prowadzony jest nadzór epidemiologiczny, mający na celu wczesne wykrywanie i zwalczanie czynników biologicznych wywołujących choroby zakaźne u ludzi. Stąd, już na początku stycznia, kiedy Światowa Organizacji Zdrowia (WHO) poinformowała o szerzeniu się w Chinach nowego koronawirusa, Główny Inspektor Sanitarny rozpoczął działania we współpracy z Urzędem Lotnictwa Cywilnego, Graniczną Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną w Warszawie i służbami medycznymi Portu Lotniczego Chopina w Warszawie, mające na celu wzmożony monitoring osób przylatujących z kierunku Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Choć wstępna informacja służb medycznych w Chinach głosiła, że nowy wirus nie przenosi się z człowieka na człowieka, zaktualizowane zostały m.in. karty lokalizacji pasażera, przygotowane ulotki w kilku wersjach językowych dla podróżnych powracających z rejonów objętych wówczas epidemią, z informacją dotyczącą postępowania w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów chorobowych.

W połowie stycznia Główny Inspektor Sanitarny, na swojej stronie internetowej, rozpoczął codzienną publikację komunikatów dla podróżujących, na temat aktualnej sytuacji epidemiologicznej związanej z nowym koronawirusem na świecie. Prowadzono działania informacyjne skierowane do społeczeństwa – aktualne komunikaty ECDC, WHO, CDC umieszczane były na stronie www.gis.gov.pl oraz na profilach w mediach społecznościowych. Następnie rozpoczęto intensywne prace nad wytycznymi, które początkowo dedykowane były służbom medycznym, farmaceutycznym i lotniczym, a kolejno opracowane zostały dla szeregu innych branż i sektorów; łącznie ponad 250.

30 stycznia 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła epidemię SARS-CoV-2 zagrożeniem dla zdrowia publicznego o znaczeniu międzynarodowym, dlatego kluczowa stała się intensyfikacja działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa kraju i obywateli. Mając na uwadze niedawne (2003 r.) zagrożenie wirusem SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome), opracowany został m.in. Krajowy plan działania na wypadek wystąpienia w Polsce przypadków podejrzenia lub zakażenia SARS-CoV-2.

Dynamiczny rozwój epidemii w Chinach, a następnie krajach azjatyckich, łatwość szerzenia się koronawirusa, duża mobilność populacji ludzi spowodowały szybkie rozprzestrzenienie się SARS-CoV-2. WHO 11 marca ogłosiła pandemię nowego koronawirusa, alarmując o rosnącej liczbie zakażeń na świecie. Pierwszy zdiagnozowany przypadek zakażenia w Polsce, przy 548 wykonanych już wówczas testach molekularnych, odnotowano 4 marca 2020 r. u pacjenta hospitalizowanego w szpitalu w Zielonej Górze, woj. lubuskie. Od tego czasu także Polska podjęła intensywne działania zmierzające do lepszego poznania epidemiologii nowego koronawirusa.

Koronawirusy, znane od 60 lat, to gatunki wirusów należących do podrodziny Coronavirinae, w zależności od rodzaju, specyficzne dla ssaków i ptaków. Są to wirusy osłonkowe posiadające jedną nić RNA. Najbardziej znane koronawirusy ludzkie to wspomniany SARS, którego rezerwuarem są ludzie, szerzy się drogą kropelkową, także powietrzną i kontaktową, a jego śmiertelność oceniana jest na 10% oraz MERS-CoV, z rezerwuarem ludzkim i zwierzęcym (wielbłądy), ze śmiertelnością sięgającą 50% chorych.

SARS-CoV-2 jest wirusem wywołującym chorobę zwaną COVID-19. Jest to choroba zakaźna, której najczęstsze objawy to: gorączka, suchy kaszel i zmęczenie, duszność, utrata smaku lub węchu. Objawy te są zwykle łagodne i zaczynają się stopniowo. Niektórzy zakażeni ludzie chorują bardzo łagodnie, albo przechodzą zakażenie bezobjawowo. Większość ludzi (około 80%) przechodzi zakażenie bez konieczności leczenia szpitalnego. Około 1 na 5 osób zakażonych choruje poważnie (m.in. istotne trudności z oddychaniem). Osoby starsze i osoby z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak: nadciśnienie, choroby układu krążenia, oddechowego, cukrzyca, nowotwory, immunosupresja, są bardziej narażone na ciężki przebieg choroby. Jednak każdy może zostać zakażony SARS-CoV-2 i poważnie zachorować, co zależy od właściwości osobniczych.

Osobom, które mają lekkie objawy, takie jak lekki kaszel lub stan podgorączkowy, zaleca się skorzystanie z teleporady medycznej, pozostanie w domu, czasowe odizolowanie się, codzienne monitorowanie stanu zdrowia i temperatury ciała, przez 10-14 dni. Osoby z ciężkimi lub nasilającymi się objawami kaszlu, duszności, gorączką powinny niezwłocznie udać się do najbliższego oddziału zakaźnego lub szpitala. Ważne jest przy tym, aby unikać narażenia innych osób na zakażenie – udać się do szpitala transportem indywidualnym, a jeśli to niemożliwe wezwać transport medyczny.

Człowiek może zarazić się SARS-CoV-2 od innych osób, które są nim zakażone. Wirus przenosi się z człowieka na człowieka przez małe kropelki z wydzieliną oddechową, które są wydalane, gdy osoba z COVID-19 kaszle, kicha lub mówi. Kropelki wydzieliny są dość ciężkie i szybko opadają na ziemię. Do zakażenia człowieka może dojść wówczas, kiedy znajduje się blisko osoby zakażonej (mniej niż 1,5 m) i jest narażony na wdychanie wirusów przez nią wydalanych. Kropelki zawierające wirusa opadają także na przedmioty i powierzchnie wokół osoby zakażonej (blaty, uchwyty, klamki, poręcze). Do zakażenia może więc dojść drogą pośrednią, poprzez dotykanie skażonych przedmiotów lub powierzchni, a następnie dotykając oczu, nosa lub ust.

Dlatego istotne jest, aby ściśle przestrzegać kilku ważnych, ale prostych zasad, pozwalających zminimalizować ryzyko zakażenia:

• Regularnie i często myć ręce wodą z mydłem. Wirus osłonięty jest cienką warstwą lipidową, która rozpuszcza się pod wpływem powszechnie dostępnych detergentów. W sytuacjach kiedy nie ma możliwości umycia rąk (w środkach transportu, sklepie, podróży) należy dezynfekować je preparatami na bazie alkoholu (min. 60%).
• Podczas powitania unikać podawania dłoni i uścisków ponieważ sprzyja to zakażeniu ze względu na kontakt bezpośredni (uściski) i pośredni (dotykanie zanieczyszczonych dłoni).
• Zachować bezpieczną odległość od rozmówcy. Należy zachować co najmniej 1,5 metra odległości od osób, z którymi rozmawiamy twarzą w twarz, które kaszlą, kichają, krzyczą lub mają widoczne objawy gorączki.
• Osłaniać usta i nos w sytuacjach, kiedy zachowanie dystansu od innych osób nie jest możliwe. Maseczka, przyłbica, czy osłona wykonana własnoręcznie z fragmentu materiału pozwoli ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa wraz z wydzieliną oddechową.
• Przestrzegać zasad higieny podczas kichania i kaszlu. Kiedy kaszlemy lub kichamy wydzielina oddechowa wydostaje się z naszych płuc pod ciśnieniem i może pokonać dużo większą odległość niż podczas mówienia. Wówczas należy zakryć usta i nos chusteczką lub w razie jej braku zgiętym łokciem. Chusteczkę jak najszybciej wyrzuć do kosza, umyć ręce używając mydła i wody lub zdezynfekować je.
• Unikać dotykania oczu, nosa i ust. Dotknięcie oczu, nosa lub ust zanieczyszczonymi rękami, może spowodować przeniesienie wirusa z ich powierzchni do naszego organizmu.
• Regularnie myć wodą z detergentem lub dezynfekować powierzchnie dotykowe w swoim otoczeniu. Zasada ta dotyczy zarówno takich elementów jak biurko, stół, klamki, włączniki światła, poręcze, ale pamiętać należy też o przecieraniu telefonu komórkowego, pilota do telewizora, czy uchwytów torebki.

Nie bez znaczenia dla naszego zdrowia jest dbałość o odporność. Zdrowe odżywianie się i zrównoważona dieta, spożywanie min 2 l wody dziennie, odpowiednia  do wieku liczba godzin snu, umiarkowana aktywność fizyczna to kilka podstawowych elementów pozytywnie wpływających na stan naszego zdrowia.  Koronasceptycy podważają istnienie zagrożenia związanego z SARS-CoV-2, a niektórzy nawet jego istnienie. Dlatego też na koniec kilka liczb od początku epidemii wg stanu na 4 października 2020 r.:

 

Świat:

• 34 986 502 zakażenia SARS-CoV-2,
• 1 034 240 zgonów w przebiegu COVID-19.

Unia Europejska i kraje EEA:

• 3 517 651 zakażeń SARS-CoV-2,
• 191 576 zgonów z powodu COVID-19.

Polska:

• 100 074 zakażeń SARS-CoV-2,
• 2 630 osób zmarło,
• 1 934 nowe przypadki (dzienna liczba zakażeń),
• 150 565 osób jest objętych kwarantanną.

 

Podejrzewając u siebie zakażenie koronawirusem należy zachować spokój i korzystać wyłącznie ze sprawdzonych źródeł informacji, aby dowiedzieć się jakie dalsze kroki poczynić. Polecane  źródła polskojęzyczne to przede wszystkim strona internetowa dedykowana informacjom dotyczącym koronawirusa pod adresem: https://www.gov.pl/web/koronawirus, a także strony: Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Ministerstwa Zdrowia, Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, Rzecznika Praw Pacjenta, Narodowego Funduszu Zdrowia oraz poszczególnych resortów, które zamieszczają bieżące informacje przydatne w obszarze ich działania.

Wdrażanie strategii walki z pandemią koronawirusa w nadchodzącym sezonie infekcji układu oddechowego, ogłoszonej przez Ministra Zdrowia, konsekwentne działania planowane i realizowane w sektorze ochrony zdrowia, starania krajowych służb biorących udział w postępowaniu przeciwepidemicznym, w tym Państwowej Inspekcji Sanitarnej, powszechne działania edukacyjno-informacyjne oraz odpowiedzialne podejście społeczeństwa do zasad minimalizujących ryzyko zakażenia – to obecnie kluczowe elementy walki z zagrożeniem wywołanym przez nowego wirusa SARS-CoV-2. Świat bowiem nadal oczekuje na skuteczną szczepionkę i leki umożliwiające zmniejszenie do minimum liczby zgonów w wyniku COVID-19.

 

 

Piśmiennictwo – materiały ze stron:

1. www.ecdc.europa.eu
2. www.who.int
3. www.gis.gov.pl
4. www.mz.gov.pl.