Martyna Olejnik-Kołodziej – Rządowe Centrum Bezpieczeństwa
Zgodnie z ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1401 z późn. zm.) do zadań Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB) należy planowanie cywilne, w tym opracowywanie i aktualizowanie Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego (KPZK). Jednym z etapów planowania jest testowanie opracowanego planu przede wszystkim poprzez ćwiczenia. W związku z powyższym, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa wspólnie z Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (MGMiŻŚ) oraz Miejskim Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie S.A. (MPWiK) zaplanowało i przeprowadziło ćwiczenie sprawdzające działanie podmiotów w sytuacji wystąpienia zakłóceń w systemie zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków. Była to piąta z kolei edycja ćwiczenia LIBERO. Kolejne tego typu krajowe ćwiczenie odbędzie się w 2021 roku.
Ogólnopolskie, wieloszczeblowe ćwiczenie o charakterze sztabowym z epizodem praktycznym LIBERO 2019 odbyło się 5-7 listopada 2019 r. Kierownikiem przedsięwzięcia był Grzegorz Świszcz – zastępca dyrektora RCB. Udział w nim wzięli: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Ministerstwa: Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, Energii, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Obrony Narodowej, Zdrowia, Cyfryzacji, Środowiska, Komendy Główne: Policji i Państwowej Straży Pożarnej, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Urzędy Wojewódzkie: Mazowiecki, Łódzki i Śląski, Urzędy Miasta: Stołecznego Warszawy, Grodziska Mazowieckiego, Rybnika, Wodzisławia Śląskiego, Brzeziny, Skierniewice, Wielunia, Łodzi, Starostwa Powiatów: Grodziskiego, Rybnickiego, Wodzisławskiego, Brzezińskiego, Skierniewickiego, Wieluńskiego, a także Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie S.A., Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o. o. w Grodzisku Mazowieckim, Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Rybniku, Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Wodzisławiu Śląskim, Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Brzezinach, Zakład Wodociągów i Kanalizacji WOD-KAN Sp. z o.o. w Skierniewicach, Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Wieluniu oraz Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łodzi. Uczestnicy ćwiczenia mogli również zaangażować służby i jednostki podległe lub nadzorowane. Przedsięwzięcie służyło sprawdzeniu rozwiązań organizacyjnych zawartych w planach zarządzania kryzysowego podmiotów ćwiczących oraz ich funkcjonalności w sytuacji zakłóceń w systemie zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków. Ponadto przetestowano procedury współpracy organów administracji publicznej, służb i instytucji w przypadku powyższych zakłóceń. Sprawdzony zostały obieg informacji, sposób prowadzenia polityki informacyjnej przez podmioty zaangażowane oraz koordynacja polityki informacyjnej przez instytucję wiodącą w sytuacji kryzysowej. W trakcie ćwiczenia uruchomiona była Ćwiczebna Internetowa Strona Komunikacji Medialnej (CISKOM), która stanowiła dla wszystkich uczestników ćwiczenia dodatkową platformę informacyjną – z jednej strony symulującą aktywność mediów, z drugiej pokazującą aktywność i działania służb prasowych poszczególnych instytucji zaangażowanych w kryzys. Wszystkie podmioty ćwiczące zobowiązane były do bieżącego monitorowania tej strony.
Ćwiczenie prowadzone było na rzeczywistych stanowiskach pracy w siedzibach podmiotów ćwiczących z wykorzystaniem funkcjonujących kanałów łączności i środków przekazu. Wykreowana w scenariuszu sytuacja ćwiczenia dotyczyła całego kraju, ale jedynie trzy województwa podejmowały działania: mazowieckie, łódzkie i śląskie.
Pierwszy dzień ćwiczenia (5.11.2019) rozpoczął się o godz. 9:00 epizodem praktycznym na terenie obiektów należących do Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie S.A. Scenariusz zakładał, iż grupa terrorystów dokonała ataku na obiekty MPWiK i wzięła 50 zakładników (podoficerów SGSP będących na zaplanowanej wizycie), a także wtargnęła na teren dyspozytorni. Na miejsce zdarzenia przybyli funkcjonariusze BOA i ABW. Prowadzone były negocjacje. Ostatecznie przeprowadzono siłowe odbicie zakładników
Źródło: Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie S.A.
Równolegle rozpoczęła się część aplikacyjna ćwiczenia. Zespół Kierowania Ćwiczeniem przy wykorzystaniu środków łączności jawnej (e-mail, telefon) przekazywał wybranym ćwiczącym informację o aplikacyjnym wydarzeniu. Była to informacja ogólna, wymuszająca potrzebę zdobycia przez ćwiczących bardziej szczegółowych danych o zdarzeniu, np. poprzez kierowanie pytań do innych ćwiczących lub monitorowanie strony internetowej symulującej pracę mediów (CISKOM) oraz podjęcie właściwych działań. Zdarzenia rozgrywały się w ośmiu przedsiębiorstwach na terenie trzech województw. Każde zdarzenie dostosowane było do specyfiki miejscowości i lokalizacji przedsiębiorstwa. W ramach scenariusza wprowadzonych zostało 5 zdarzeń, o bardzo zbliżonej treści dla każdego przedsiębiorstwa.
Pierwszym zdarzeniem było porwanie ciężarówki przewożącej chlor, sforsowanie ogrodzenia i uderzenie w budynek na terenie przedsiębiorstwa. Siła uderzenia i prędkość pojazdu powoduje wywrócenie się na bok samochodu, a z naczepy spada 6 beczek płynnego chloru. Z jednej z nich obserwowany był wyciek.
Drugim, pożar wywołany prowadzonymi pracami remontowymi (pożarowo niebezpiecznymi) w jednym z obiektów przez pracowników firmy zewnętrznej. W tym miejscu czujki przeciwpożarowe zostały szczelnie zakryte. Jeden z pracowników zaprósza niedopałkiem papierosa pożar, który błyskawicznie się rozprzestrzenia na inne obiekty.
Trzecim, zniszczenie przewodu tłocznego, które spowodowało ogromny wyciek w postaci gejzeru i zalanie dróg. Okoliczni mieszkańcy licznie zgłaszali brak wody. Następnie w trakcie prac naprawczych pracownicy przedsiębiorstwa ujawnili pocisk pochodzący z czasów wojny.
Drugiego dnia na wewnętrznym parkingu przedsiębiorstwa doszło do eksplozji i pożaru wielu samochodów należących do pracowników przedsiębiorstwa. Następnie w wyniku kolejnej eksplozji doszło do całkowitego zniszczenia dwóch istotnych dla funkcjonowania przedsiębiorstwa obiektów. Zginęło pięciu pracowników przedsiębiorstwa.
Ostatnim zdarzeniem, z którym musieli zmierzyć się uczestnicy ćwiczenia był przeprowadzony w trzecim dniu ćwiczenia atak hackerski, w wyniku którego doszło do przerwania komunikacji pomiędzy serwerami oraz stacjami operatorskimi SCADA.
Miesiąc po ćwiczeniu jego uczestnicy mieli możliwość podzielenia się wstępnymi wnioskami z LIBERO 2019 podczas konferencji podsumowującej przedsięwzięcie. Zwrócono uwagę, że dalszego doskonalenia wymaga obieg informacji w sytuacji kryzysowej, procedura wprowadzania stopni alarmowych, podział zadań między CSIRT MON, CSIRT GOV i CSIRT NASK oraz współpraca rzeczników prasowych z komórkami merytorycznymi instytucji. Zdiagnozowano także potrzebę dokonania zmian w aktach prawnych.
W pierwszym kwartale 2020 r. zostanie sporządzony Raport Końcowy z ćwiczenia LIBERO 2019, który następnie zostanie przekazany do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
