Rządowe Centrum Bezpieczeństwa Krajowym punktem kontaktowym ds. wdrażania ramowego programu działań z Sendai na lata 2015-2030 w sprawie ograniczenia ryzyka katastrof.
Zmiany klimatyczne powodują, że coraz częściej występują katastrofy, zarówno naturalne, jak i spowodowane działaniami człowieka, które przynoszą ogromne straty. Ramowy Program Działań z Sendai jest odpowiedzią na te zagrożenia. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa zostało punktem kontaktowym ds. wdrażania tego programu w Polsce. Podczas Trzeciej Światowej Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Redukcji Ryzyka Katastrof, która odbyła się w 2015 r. w Sendai (Japonia), przedstawiciele 187 państw członkowskich ONZ, w tym Polska, przyjęli Ramowy Program Działań z Sendai na lata 2015-2030 w sprawie ograniczenia ryzyka katastrof.
Cele i priorytety programu Sendai 2015-2030
Najważniejszymi celami programu są:
- znaczące ograniczenie liczby ofiar śmiertelnych,
- zminimalizowanie wpływu katastrof na ciągłość podstawowych procesów, realizowanych przez państwo – w tym kluczowych usług zapewniających ochronę życia i zdrowia, dostawę energii i wody czy zaopatrzenia w żywność.
Zrozumienie ryzyka związanego z katastrofami jest pierwszym priorytetem Ramowego Programu Działań. Z jednej strony należy minimalizować prawdopodobieństwo zdarzeń, z drugiej – ograniczać ich skutki. Ta koncepcja oparta na zarządzaniu ryzykiem jest drugim priorytetem Programu. Wpisuje się także w politykę Unii Europejskiej i Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności (UMOL), która nakłada na państwa członkowskie obowiązek osiągnięcia pełnej zdolności zarządzania ryzykiem.
Plany zarządzania ryzykiem
Aby osiągnąć pełną zdolność zarządzania ryzykiem należy zacząć od oceny ryzyka i stworzenia planu zapobiegającemu wystąpieniu zagrożenia. Dopiero później następuje skuteczne przygotowanie się do reagowania w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych.
Niezbędne jest opracowanie planów zarządzania ryzykiem, które uwzględniają strategie adaptacji do zmian klimatu. Ocena ryzyka wystąpienia katastrof musi opierać się na scenariuszach zmian klimatu. Zgodnie z obowiązującą decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady wszystkie działania na rzecz skutecznego zapobiegania katastrofom powinny być spójne z Ramowym Programem.
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa punktem kontaktowym Sendai
Biuro Narodów Zjednoczonych ds. ograniczenia ryzyka katastrof (UNDRR) otrzymało zadanie wsparcia krajów członkowskich we wdrażaniu postanowień Ramowego Programu. Współpraca realizowana jest poprzez wyznaczone przez poszczególne kraje punkty kontaktowe.
W 2018 roku Rządowe Centrum Bezpieczeństwa zostało krajowym punktem kontaktowym dla Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw wdrażania Ramowego Programu Działań z Sendai na lata 2015-2030 w sprawie ograniczenia ryzyka katastrof. Najważniejszymi zadaniami, które postawiono przed RCB są:
- Monitorowanie i raportowanie wdrażania Ramowego Programu w oparciu o zestaw 38 wskaźników globalnych, zaakceptowanych przez Zgromadzenie Generalne ONZ. RCB, pełniąc funkcję krajowego punktu kontaktowego, rozpoczęło raportowanie realizacji celów strategicznych Ramowego Programu, w tym dotyczących Strategii ograniczenia ryzyka katastro Na potrzeby realizacji tych zadań osoby wykonujące obowiązki w ramach krajowego punktu kontaktowego uczestniczą w warsztatach ONZ, mających na celu szkolenie użytkowników narzędzia internetowego ONZ w obszarze raportowania.
- Organizowanie i koordynowanie prac krajowej platformy ds. ograniczenia ryzyka katastrof. W Platformie uczestniczą nie tylko przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, ale także instytutów naukowo-badawczych, organizacji pozarządowych oraz sektora prywatnego. Platforma licząca obecnie ponad 100 podmiotów współpracuje z RCB na rzecz wdrażania Ramowego Programu.
- Organizowanie Krajowego forum ograniczania ryzyka katastrof oraz uczestnictwo w Europejskich i Globalnych forach ograniczania ryzyka katastrof, odbywających się cyklicznie w różnych miejscach na świecie, w celu poznania środowisk, warunków funkcjonowania społeczności, adaptacji do zmian klimatu czy przykładów inwestycji w zarządzanie ryzykiem katastrof. W ramach platformy, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa zorganizowało pierwsze Krajowe forum ograniczenia ryzyka katastrof. Konferencja umożliwiła spotkanie różnych środowisk zaangażowanych we wdrożenie Programu. Stanowiła okazję do zapoznania się z przykładami dobrych praktyk w tym zakresie (także pod kątem inicjatyw lokalnych dotyczących adaptacji do zmian klimatu).
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa realizując zadania na rzecz ograniczenia ryzyka katastrof utrzymuje stały kontakt oraz prowadzi regularne konsultacje ze Stałym Przedstawicielstwem RP przy ONZ, Biurem ONZ ds. ograniczenia ryzyka katastrof oraz Komisją Europejską. Uczestniczy również w przedsięwzięciach i wydarzeniach organizowanych przez światowe organizacje, które mają na celu wymianę (wśród społeczności międzynarodowej, ekspertów, rządów) dobrych praktyk, promowanie podejścia ograniczania ryzyka katastrof w zakresie adaptacji do zmian klimatu, zwiększanie zdolności w obszarze zarządzania ryzykiem katastrof, w tym rozwój w zakresie wykorzystywania oprogramowania Geograficznych Systemów Informacyjnych (GIS).
System GisCOVID-19 pierwszym efektem programu Sendai
Udział w spotkaniach międzynarodowych pozwolił na uzyskanie informacji na temat działań realizowanych w innych krajach oraz na pozyskanie przez Polskę wiedzy o najlepszych praktykach w zakresie ograniczania ryzyka katastrof. Działania te już na czas epidemii pozwoliły stworzyć w Polsce, w 2020 r., System GisCOVID-19. Ma on na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenia się epidemii koronawirusa poprzez zapewnienie wsparcia procesów decyzyjnych na szczeblu centralnym i wojewódzkim, dostarczenie służbom niezbędnych danych związanych z sytuacją epidemiologiczną oraz możliwość informowania społeczeństwa o aktualnej sytuacji epidemicznej przez zapewnienie dostępu do danych dotyczących zakażeń COVID-19 oraz szczepień, publikowanych w serwisie gov.pl/web/koronawirus. Wykorzystanie funkcjonalności systemu GIS usprawni dodatkowo monitorowanie i raportowanie wdrażania Ramowego Programu poprzez ujednolicenie zbierania danych o stratach w wyniku katastrof, umożliwi tworzenie analiz, prognoz oraz wymianę informacji w zakresie konsultacji i koordynacji rozwiązań w obszarze systemów informacji przestrzennych na rzecz zarządzania ryzykiem i budowania odpornego na katastrofy państwa oraz społeczeństwa.
Współpraca z UNDRR przełożyła się na otrzymanie propozycji przystąpienia Polski do przeprowadzenia Stress Test, oceniającego zdolności kraju w zakresie ograniczania ryzyka katastrof, z uwzględnieniem synergii zagrożeń oraz efektu kaskadowego. Z uwagi na aktywność na forum UNDRR oraz innowacyjność w zakresie ograniczania ryzyka katastrof, RCB otrzymało od UNDRR propozycję przeprowadzenia tego testu w Polsce. Należy podkreślić, że Stress Test nie był jeszcze wykorzystywany na poziomie krajowym. Polska byłaby pierwszym krajem wykorzystującym wspomniane narzędzie.