Paulina Nowicka – Główny Inspektorat Sanitarny

Pandemia COVID-19 trwa. Stopień, w jakim dotknęła różne kontynenty i państwa, różni się w zależności od wielu specyficznych dla danego państwa czynników – między innymi od tego, kiedy pojawił się na jego terenie pierwszy przypadek osoby zakażonej SARS-CoV-2, od systemu ochrony zdrowia i odpowiedzi rządu na sytuację zagrożenia. W celu spowolnienia rozprzestrzeniania się SARS-CoV-2 oraz ochrony życia i zdrowia ludzi na całym świecie, wprowadzono różnorodne ograniczenia.

W większości europejskich państw w lecie 2020 r. zaobserwowano spłaszczenie krzywej epidemii, jednak wskaźniki dotyczące zgłaszania nowych przypadków COVID-19 ponownie zaczęły wzrastać już od sierpnia 2020 r. Według oceny ryzyka Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) z 24 września 2020 roku, w niektórych krajach obserwowany wzrost korelował ze wzrostem liczby przeprowadzanych testów i intensywną transmisją wśród osób w wieku od 15 do 49 lat. W tych miejscach większość nowych przypadków dotyczyła osób, u których manifestacja objawów była łagodna lub byli oni bezobjawowi. Jednak w wielu innych krajach wzrost ten zbiegał się z wysoką lub rosnącą liczbą zakażeń SARS-CoV-2 u osób starszych, co wiązało się ze zwiększonym odsetkiem hospitalizowanych i ciężkich przypadków COVID-19. Zaobserwowane podwyższone poziomy transmisji wskazują, że zastosowane niefarmaceutyczne interwencje nie przyniosły zamierzonego efektu, ponieważ przestrzeganie obostrzeń nie było wystarczające, aby zmniejszyć lub kontrolować narażenie na zakażenie SARS-CoV-2.[1]

REPUBLIKA SŁOWACKA

Po czterostopniowym okresie znoszenia obostrzeń, który zakończył się otwarciem instytucji kultury, restauracji, siłowni, galerii handlowych w Słowacji, od 1 października 2020 r. powrócił obowiązek noszenia masek również na zewnątrz, jeśli dystans od innej osoby wynosił mniej niż 2 metry. Imprezy masowe zostały ograniczone do 50 osób. Restauracje i bary zamykano przed godz. 22:00, a w centrach handlowych zaczęła obowiązywać zasada, iż na powierzchni 10 m² może znajdować się nie więcej niż 1 osoba. Uczelnie wyższe zostały zobligowane do prowadzenia nauki zdalnej. Od 15 października zakazano wszelkich imprez masowych i zgromadzeń, z wyłączeniem chrztów, pogrzebów i ślubów, podczas których należało stosować zasadę przebywania nie więcej niż 1 osoby na powierzchni 15 m². W październiku podjęto decyzję o próbie poddania testom w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 wszystkich pełnoletnich osób w kraju. W dniach 31 października i 1 listopada badania zostały przeprowadzone w 5 000 punktów testowania. Poddanie się testom nie było obowiązkowe. Z 3 625 332 osób, które zgłosiły się do pobrania wymazu, u 38 359 potwierdzono zakażenie SARS-CoV-2 (1,06%). Najwięcej pozytywnych wyników w stosunku do osób przebadanych odnotowano w powiatach Czadca, Lubowla i Púchov.[2]

REPUBLIKA CZESKA

Obowiązek noszenia masek powrócił w Republice Czeskiej 1 września 2020 r. Należało stosować się do niego przemieszczając się transportem publicznym, przebywając wewnątrz budynków (takich jak galerie handlowe, biura, urzędy pocztowe). Nie obejmował osób przebywających w szkołach, które rozpoczęły funkcjonowanie w całym kraju. Każdy obywatel Republiki Czeskiej, który ukończył 60. rok życia, otrzymał za pośrednictwem poczty zestaw składający się z jednej maski FFP2 oraz pięciu masek twarzowych.[3]

25 września Ladislav Dušek, dyrektor Instytutu Informacji Medycznych i Statystyki[4] poinformował, że w ciągu dwóch pierwszych tygodni września prawie 400 nauczycieli zakaziło się SARS-CoV-2.[5] 5 października na terenie Czech wprowadzono stan wyjątkowy.[6] Zabroniono spotkań plenerowych, w których uczestniczyłoby powyżej 20 osób oraz spotkań w przestrzeniach zamkniętych, w których uczestniczyłoby powyżej 10 osób. Wydarzenia sportowe miały odbywać się bez udziału widzów, a wszelkie koncerty, przedstawienia teatralne, festiwale i próby zostały odwołane.

9 października zamknięto obiekty sportowe, włączając baseny i ośrodki spa, a także ogrody zoologiczne i kluby dziecięce. Wyłączono publiczne punkty WiFi. Trzy dni później wszystkie spotkania kulturalne, sportowe, socjalne czy religijne zostały odwołane, jeśli gromadziłyby łącznie powyżej 10 osób w przestrzeni zamkniętej lub powyżej 20 osób na zewnątrz. Udział w ślubach i pogrzebach oraz weselach i stypach został ograniczony do 30 osób. Fizyczna obecność studentów na terenie uczelni została zabroniona, z wyłączeniem zajęć praktycznych studentów kierunku lekarskiego, stomatologii, farmacji i innych kierunków medycznych. Od 14 października zabroniono zgromadzeń osób w liczbie przekraczającej 6. Restauracje rozpoczęły wydawanie posiłków wyłącznie na wynos, do godziny 20:00. Zakazano spożywania alkoholu w miejscach publicznych. Rząd zdecydował o przekazaniu 190 000 masek FFP2 oraz 1 mln masek twarzowych osobom niepełnosprawnym oraz zapewnił środki ochrony indywidualnej pracownikom placówek opiekuńczo-wychowawczych.

21 października wprowadzono nakaz noszenia maski podczas podróży samochodem, jeśli osoby w nim przebywające nie mieszkają w jednym gospodarstwie domowym oraz na zewnątrz, w terenie zabudowanym, jeżeli niemożliwe jest utrzymanie 2-metrowego dystansu od innych osób. Kolejnego dnia zabroniono swobodnego przemieszczania się na terenie kraju z nielicznymi, określonymi wyjątkami oraz zamknięto sklepy, z wyłączeniem sklepów spożywczych, drogerii, stacji benzynowych, aptek, salonów z prasą, kwiaciarni. Całkowita nauka zdalna w szkołach zaczęła obowiązywać od 26 października. 28 października placówki lecznicze wstrzymały przyjęcia pacjentów na zabiegi planowe.

Od 4 listopada umożliwiono powrót do ćwiczeń i współzawodnictwa profesjonalnym sportowcom. Rozdysponowano 3 mln masek FFP2 dla rezydentów domów pomocy społecznej. Od 25 listopada umożliwiono powrót do nauki stacjonarnej uczniom ostatniej klasy gimnazjum, policealnych szkół zawodowych, a prowadzenia lekcji indywidualnych dozwolono w szkołach artystycznych i językowych. Ponadto, powróciły zajęcia praktyczne w uczelniach wyższych dla studentów ostatnich lat studiów. Od 30 listopada do szkół powrócili uczniowie klas 1-5 i 9, a pozostali zaczęli uczęszczać na zajęcia na zasadzie rotacji.

3 grudnia otwarto wszystkie sklepy i usługi, umożliwiono przeprowadzanie amatorskich zawodów sportowych bez udziału kibiców, zniesiono zakaz spożywania alkoholu w miejscach publicznych. W okresie 4-18 grudnia rozpoczęto przeprowadzanie testów antygenowych w kierunku COVID-19 wśród nauczycieli.[7]

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC

21 września minister zdrowia, Jens Spahn zapowiedział nową strategię testowania w kierunku SARS-CoV-2 i nowe zasady kwarantanny w okresie jesiennym i zimowym. Jej częścią miały stać się m.in. szybkie testy, ponieważ wzrosła ich jakość. 30 września, ze względu

na utrzymującą się wysoką liczbę zakażeń SARS-CoV-2, rząd federalny i rządy krajów związkowych, bezpośrednio przed rozpoczęciem ferii jesiennych, ponownie zaostrzyły obostrzenia. Za podanie fałszywych danych osobowych w lokalach gastronomicznych wyznaczono grzywnę w wysokości co najmniej 50 euro. Wytyczne rządu dotyczące walki z rozprzestrzenianiem się SARS-CoV-2, zawarte w akronimie AHA, który oznaczał dystans, higienę i zakrywanie twarzy, zostały rozszerzone o „C” – aplikację ostrzegającą przed SARS-CoV-2 oraz „L” – wietrzenie pomieszczeń.[8]

Gwałtowny wzrost liczby nowych zakażeń SARS-CoV-2 doprowadził do wprowadzenia nowych obostrzeń 15 października. W miejscach dużych skupisk ludności, a także w przypadku przekroczenia liczby 35 nowych zakażeń na 100 000 mieszkańców w ciągu 7 dni, wprowadzono obowiązek noszenia masek ochronnych. W przypadku przekroczenia 50 nowych zakażeń na 100 000 mieszkańców w ciągu 7 dni wdrażano kolejne obostrzenia: udział w prywatnych uroczystościach ograniczony do maksymalnie 10 osób, będących członkami maksymalnie 2 gospodarstw domowych, wprowadzenie godziny policyjnej dla gastronomii (od godziny 23.00) oraz zamknięcie barów i klubów. 28 października rząd federalny i kraje związkowe uzgodniły nowe powszechne ograniczenia, m.in. zdecydowano o ponownym zamknięciu restauracji, obiektów rekreacyjnych, hoteli dla turystów oraz ograniczeniu kontaktów społecznych.[9] Zachęcano do pracy zdalnej i odwołania zbędnych podróży. Spotkania towarzyskie mogły gromadzić osoby z maksymalnie dwóch gospodarstw domowych w liczbie do 10 osób. Zamknięto kina, teatry, baseny, siłownie i sauny oraz zabroniono udziału publiczności w wydarzeniach sportowych.

18 listopada w Bundestagu przyjęto poprawki do ustawy o ochronie przed infekcjami. Wymieniono m.in. konkretne działania, które mogą zostać podjęte przez rządy krajów związkowych w celu zwalczania stanu zagrożenia zdrowia publicznego.[10] Od 1 grudnia ograniczono liczbę osób podczas spotkań towarzyskich do 5, nie licząc dzieci do 14 roku życia. Limit ten podniesiono do 10 osób w okresie od 21 grudnia 2020 r. do 1 stycznia 2021 r. Ferie dla dzieci w wieku szkolnym rozpoczęto 19 grudnia, aby zmniejszyć ryzyko transmisji infekcji podczas spotkań bożonarodzeniowych.[11]

Rządy Niemiec, Czech i Słowacji nie były w swych działaniach odosobnione. Pod koniec października państwa Unii Europejskiej (UE), Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), a także Wielka Brytania (WB) zwiększyły skalę interwencji niefarmaceutycznych po ponownym pojawieniu się potwierdzonych przypadków COVID-19 i związanych z nimi hospitalizacji i zgonów.

Według oceny ryzyka ECDC z 4 grudnia 2020 r., po miesiącach ciągłego wzrostu najnowsze dane epidemiologiczne wskazały, że liczba nowych przypadków zaczęła spadać w państwach UE, EOG i WB. Jednak krajowe dane na temat zapadalności wykazują zmienne tendencje w poszczególnych państwach, a wskaźniki transmisji pozostają wysokie w większości państw Europy.

Wysokie poziomy transmisji stanowią zagrożenie dla wydolności systemów opieki zdrowotnej, ze względu na wzrost zapotrzebowania na opiekę zdrowotną oraz ryzyko choroby, izolacji lub kwarantanny u większej liczby pracowników ochrony zdrowia. W wielu krajach wskaźniki wykorzystania łóżek i oddziałów intensywnej opieki medycznej nadal rosną lub pozostają wysokie, a dalszy wzrost może stanowić wyzwanie systemów ochrony zdrowia.

Jednocześnie, państwa europejskie zgłaszają występowanie zjawiska zdefiniowanego przez WHO jako „pandemiczne zmęczenie”, czyli pozbawienie motywacji do stosowania zalecanych środków ochronnych[12]. Zmęczenie pandemiczne niesie ze sobą ryzyko wystąpienia większej liczby nowych zakażeń, zwiększonych obciążeń dla systemów ochrony zdrowia, intensywniejszego wpływu na gospodarkę i społeczeństwo oraz prawdopodobieństwo, że w najbliższej przyszłości wystąpi konieczność wprowadzenia bardziej rygorystycznych środków kontroli dalszego rozprzestrzeniania się SARS-CoV-2.

 

[1] Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Rapid Risk Assessment: Increased transmission of COVID-19 in the EU/EEA and the UK – twelfth update, 24.09.2020, https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/covid-19-risk-assessment-increased-transmission-12th-update-september-2020.pdf [2.12.2020]

[2] More than 3.6 million people tested during the weekend, The Slovak Spectator, 2.11.2020, https://spectator.sme.sk/c/22525342/coronavirus-in-slovakia-nationwide-testing-final-results.html [5.12.2020]

[3] Measures adopted by the Czech Government against the coronavirus, Government of the Czech Republic, https://www.vlada.cz/en/media-centrum/aktualne/measures-adopted-by-the-czech-government-against-coronavirus-180545/#general [6.12.2020]

[4] Ústav zdravotnických informací a statistiky ČR, https://www.uzis.cz/ [5.12.2020]

[5] Almost 400 Czech teachers have caught COVID-19 since schools reopened, remix news, 25.09.2020, https://rmx.news/article/article/almost-400-czech-teachers-have-caught-covid-19-since-schools-reopened [5.12.2020]

[6] Important covid-19 measures for foreigners, Government of the Czech Republic, https://www.vlada.cz/en/media-centrum/aktualne/important-covid-19-measures-for-foreigners-183562/#State%20of%20emergency%2012%20December [6.12.2020]

[7] Measures adopted by the Czech Government against the coronavirus, Government of the Czech Republic, https://www.vlada.cz/en/media-centrum/aktualne/measures-adopted-by-the-czech-government-against-coronavirus-180545/#general [6.12.2020]

[8] Connolly K., Germans embrace fresh air to ward off coronavirus, The Guardian, 30.09.2020, https://www.theguardian.com/world/2020/sep/30/germans-embrace-fresh-air-to-ward-off-coronavirus [6.12.2020]

[9] Coronavirus: Germany to impose one-month partial lockdown, Deutsche Welle, 28.10.2020, https://www.dw.com/en/coronavirus-germany-to-impose-one-month-partial-lockdown/a-55421241 [13.12.2020]

[10] Dlaczego regulacje covidowe potrzebują ustawy, Deutsche Welle, 19.12.2020, https://www.dw.com/pl/dlaczego-regulacje-covidowe-potrzebuj%C4%85-ustawy/a-55657444 [13.12.2020]

[11] Deutschland verschärft Corona-Regeln, Detsche Welle, 25.11.2020, https://www.dw.com/de/deutschland-versch%C3%A4rft-corona-regeln/a-55724971 [13.12.2020]

[12] Światowa Organizacja Zdrowia, Regional Office for Europe, Pandemic fatigue – Reinvigorating the public to prevent COVID-19, 20 October 2020, https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/who-europe-discusses-how-to-deal-with-pandemic-fatigue [5.12.2020]