Emilia Łoś-Deryło – Główny Inspektorat Weterynarii

Jeszcze kilka lat temu nikt nie przewidywał, że choroba występująca na Sardynii i w Afryce będzie siała spustoszenie na taką skalę wśród populacji polskich świń oraz dzików. Niestety „czarny scenariusz” spełnił się i już prawie 4 lata borykamy się z problemem afrykańskiego pomoru świń (ASF).  W 2017 r. (do dnia 19 grudnia) na terytorium Polski stwierdzono 81 ognisk ASF u świń w trzech województwach: podlaskim – 16 ognisk, lubelskim – 59 ognisk, mazowieckim – 6 ognisk. Od początku występowania ASF w Polsce, tj. od lutego 2014 r., na terenie Polski stwierdzono 104 ogniska ASF. Ostatnie ognisko wystąpiło 25 listopada w powiecie włodawskim (woj. lubelskie) u świń w gospodarstwie przyzagrodowym w miejscowości Stawki. Z kolei od lutego 2014 r. na terytorium Polski stwierdzono 814 przypadków ASF u dzików, w tym tylko w 2017 r. (do dnia 19 grudnia) odnotowano ich 652. Do 16 listopada br. sytuacja ograniczała się wyłącznie do części wschodniej Polski. Niestety 17 listopada br. ASF został wykryty w okolicach Warszawy.

ANALIZA SYTUACJI EPIZOOTYCZNEJ W ZAKRESIE ASF W M. ST. WARSZAWA ORAZ OKOLICZNYCH POWIATACH

Pierwsze dwa przypadki ASF u dzików zostały stwierdzone 17 listopada 2017 r. w powiecie legionowskim. Następnie, 22 listopada br. wirus został wykryty w gminie Izabelin, w powiecie warszawskim zachodnim. Tym samym choroba przekroczyła naturalną granicę rozprzestrzeniania się ASF jaką do tej pory stanowiła Wisła. Od tego momentu lawinowo zaczęto wykrywać przypadki ASF w powiatach piaseczyńskim, legionowskim, warszawskim zachodnim, a także na obszarze m. st. Warszawa. 19 grudnia br. ASF u dzika został wyryty w gminie Karczew w powiecie otwockim. W sumie od 17 listopada do 19 grudnia 2017 r. w Warszawie i powiatach okolicznych potwierdzono 78 przypadków ASF u dzików.

W związku z zaistniałą sytuacją epizootyczną podejmowane były działania w zakresie określenia obszaru skażonego wirusem ASF i wdrożenia środków wynikających z art. 15 Dyrektywy Rady 2002/60/WE. W wyniku prowadzonych negocjacji z Komisją Europejską w sprawie objęcia ww. terenów regionalizacją wynikającą z decyzji KE 2014/709/UE ustalono nową regionalizację, która została określona w opublikowanej 8 grudnia br. decyzji wykonawczej Komisji 2017/2267/UE z dnia 7 grudnia 2017 r. zmieniającej załącznik do decyzji wykonawczej 2014/709/UE w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich. Obszary objęte restrykcjami w związku z ASF wraz z sytuacją epizootyczną można przejrzeć  na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii: https://bip.wetgiw.gov.pl/asf/mapa/.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że w związku z wykryciem w bliskiej odległości od granicy z Polską, na terenie Obwodu Kaliningradzkiego dwóch przypadków ASF u dzików (początek grudnia br.), na części powiatu bartoszyckiego został ustanowiony obszar ochronny (określony w części I załącznika decyzji KE 2014/709/UE).

W związku z przeniesieniem się wirusa choroby w okolice Warszawy, w dniach  27-28 listopada 2017 r. miała miejsce wizyta ekspertów Wspólnotowego Weterynaryjnego Zespołu do Spraw Kryzysowych (CVET), w trakcie której eksperci zapoznali się z sytuacją epizootyczną w Polsce. Ponadto zorganizowane zostały spotkania z przedstawicielami Polskiego Związku Łowieckiego, Kampinoskiego Parku Narodowego oraz terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej. Eksperci zasugerowali, iż w pierwszej kolejności należy podjąć działania na rzecz intensywnego poszukiwania zwłok padłych dzików, w celu rozpoznania sytuacji epizootycznej na tym terenie. Zasugerowano również możliwość czasowego wstrzymania odstrzału dzików na obszarze uznanym za obszar skażony wirusem ASF. Sugestię powyższą uzasadniali tym, że zakażenia wirusem ASF na tym terenie są świeże i w związku z powyższym w początkowej fazie występowania wirusa śmiertelność dzików może sięgać 60-70% populacji.

DZIAŁANIA ZWIĄZANE Z NIESTABILNĄ SYTUACJĄ EPIZOOTYCZNĄ W ODNIESIENIU DO ASF

Inspekcja Weterynaryjna z innymi służbami prowadzi, z częstotliwością co dwa tygodnie, akcję poszukiwania padłych dzików w następujących klastrach:  

• na terenie m. st. Warszawy – wzdłuż Wisły po obydwu stronach rzeki w kierunku północnym od wysokości Mostu Gen. St. Grota-Roweckiego i południowym od wysokości Mostu Siekierkowskiego (odstąpienie od prowadzenia poszukiwań wzdłuż brzegów Wisły na wysokości Śródmieścia) oraz na obszarze wszystkich obszarów leśnych stanowiących Lasy Miejskie, 
• w powiecie piaseczyńskim – Chojnowski Park Krajobrazowy oraz przyległe obszary leśne w gminie Konstancin Jeziorna,  po obydwu stronach rzeki Narwi w trójkącie ograniczonym przez Kanał Żerański i drogę nr 630 biegnącą z Nowego Dworu Mazowieckiego, 
• w Puszczy Kampinoskiej z otuliną wzdłuż Wisły.

Ponadto, służby weterynaryjne prowadzą kontrolę gospodarstw utrzymujących trzodę chlewną na terenie powiatów położonych wokół m. st. Warszawy, celem poinformowania o wejściu w życie wymagań wynikających z przepisów rozporządzenia w sprawie podejmowanych środków związanych z wystąpieniem ASF, a także wręczenia ulotek informacyjnych – wraz z podpisem przez rolnika potwierdzającym otrzymanie ulotki. Dodatkowo wzmocniono kontrole ubojów na użytek własny w okresie przedświątecznym.

W związku z podejrzeniem, że przedostanie się wirusa ASF w okolice Warszawy wynika najprawdopodobniej z działalności człowieka i może być spowodowane wyrzucaniem odpadków żywności, poproszono zarządców terenów o regularne opróżnianie pojemników na śmieci przy parkingach leśnych. Dodatkowo prowadzona jest akcja informacyjna przy wejściach na tereny leśne obejmująca zakaz wyrzucania produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego, zakaz wykorzystywania hałaśliwych sprzętów i urządzeń, konieczność utrzymania psów na smyczy podczas spacerów w lasach i parkach, gdzie przebywają dziki oraz sposób postępowania w przypadku znalezienia zwłok padłych.

Sytuacja związana z ASF jest na tyle poważna, że 5 grudnia br. na posiedzeniu Rady Ministrów przyjęty został projekt „nowej specustawy w sprawie ASF”. Głównym jej celem jest usprawnienie działań prowadzonych w ramach likwidowania oraz zapobiegania chorobom zakaźnym zwierząt. Proponowane rozwiązania dotyczą m.in. zmiany ustawy o granicy państwowej, ustawy prawo łowieckie oraz ustawy o inspekcji weterynaryjnej. Zmiana ustawy o granicy państwowej umożliwi wykonywanie na gruntach położonych w pasie drogi granicznej urządzeń lub budowli służących zapobieganiu lub zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Zbudowanie zapory utrudni migrację dzików zza wschodniej granicy kraju. Zmiana ustawy prawo łowieckie reguluje kwestie wykonywania polowania w parkach narodowych oraz rezerwatach przyrody. Przewiduje też zwolnienie od pracy lub wykonywania zajęć służbowych dla osoby wykonującej odstrzał sanitarny zwierząt z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub uposażenia (w ciągu roku kalendarzowego ten czas nie może przekroczyć 6 dni). Kolejne zmiany przepisów weterynaryjnych pozwolą na utworzenie zespołów ds. dochodzeń epizootycznych, składających się z osób mających specjalistyczną wiedzę z zakresu epizootiologii weterynaryjnej.

Poza ww. działaniami, równolegle prowadzone są prace nad tzw. mapą drogową w ramach której Inspekcja Weterynaryjna, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, PIW-PIB Puławy, Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Finansów, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad wprowadzają działania mające na celu zapobieżenie rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń.

KOMENTARZ 
Na obszarze Polski w coraz szybszym tempie przybywa obszarów dotkniętych afrykańskim pomorem świń, nie tylko na Mazowszu. Przypadki ASF u dzików wykryte zostały w powiecie ełckim w województwie warmińsko-mazurskim, a także w ostatnich dniach w powiecie łukowskim w województwie lubelskim. Należy zauważyć, iż w innych krajach dotkniętych chorobą obserwuje się także wzrost liczby przypadków ASF u dzików, np. na Litwie i Łotwie. Punktem zapalnym w kwestii tej choroby jest również terytorium Ukrainy, gdzie w 2017 r. wykryto 119 ognisk ASF u świń i 28 przypadków u dzików oraz obszar Obwodu Kaliningradzkiego.