Krzysztof Śmietanka, Krzysztof Niemczuk Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Główny Lekarz Weterynarii 5 stycznia poinformował o wyznaczeniu na terenie kraju 25 ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) podtypu H5N8 u drobiu. Obecnie najwięcej – 16 ognisk występuje w woj. lubuskim, 4 w woj. małopolskim, po 2 ogniska w woj. świętokrzyskim i podkarpackim i 1 ognisko w woj. opolskim.

Według danych na 5 stycznia br., w woj. lubuskim, gdzie choroba rozprzestrzenia się najszybciej, ogniska wysoce zjadliwej grypy ptaków H5N8 u drobiu dotychczas skoncentrowane są na terenie powiatu gorzowskiego i występują w trzech gminach – Deszczno, Lubiszyn i Santok. Wirus szerzy się w dużych hodowlach, największe zaatakowane stado liczyło 60 tys. kaczek (m. Borek, gm. Deszczno). Pozostałe potwierdzone ogniska mają charakter bardziej rozproszony. W województwach: małopolskim, świętokrzyskim, podkarpackim ogniska HPAI potwierdzono w niewielkich stadach przyzagrodowych (od 7 do ok. 70 sztuk ptactwa), a w woj. opolskim w małej fermie drobiu (228 sztuk ptactwa).

Grypa ptaków jest zakaźną i wysoce zaraźliwą chorobą wywoływaną przez wirus, charakteryzujący się dużym stopniem zmienności, wyrażający się między innymi występowaniem wielu odmian serotypowych (określanych symbolami „H” i „N”) oraz zróżnicowanym stopniem patogenności. Wyróżnia się grypę ptaków o niskiej zjadliwości (LPAI) i wysokiej zjadliwości (HPAI). Zakażenia wywołane przez dwa podtypy – H5 i H7 – podlegają obowiązkowemu zwalczaniu, co wiąże się z poważnymi skutkami ekonomicznymi.

Wirus wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) podtypu H5N8 pojawił się po raz pierwszy w Chinach w 2009 roku. W 2014 roku został przeniesiony do Europy przez ptaki dzikie, jednak epidemia miała wówczas ograniczone rozmiary. W październiku 2016 roku wirus pojawił się w Europie ponownie, ale skala epidemii jest znacznie większa.

Między 3 listopada a 21 grudnia 2016 r., wykryto obecność wirusa HPAI podtypu H5N8 u dzikich ptaków na terenie 14 państw europejskich, a są to: Austria, Chorwacja, Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Niemcy, Polska, Rosja, Rumunia, Serbia, Szwajcaria, Szwecja i Węgry. Gatunki dzikich ptaków, u których najczęściej stwierdzono ten wirus to kaczka czernica – ponad 1/3 wszystkich przypadków, a ponadto inne gatunki kaczek, łabędzie, mewy, inne ptaki siewkowe oraz ptaki drapieżne. Należy podkreślić, że wszystkie przypadki pochodzą od ptaków związanych ze środowiskiem wodnym, lub polujących na ptaki wodne. Wszystkie zakażone ptaki były znajdowane jako padłe. Dotychczas wykryto wirusa u dzikich ptaków w ponad 250 lokalizacjach.

W ośmiu krajach potwierdzono obecność wirusa HPAI/H5N8 u drobiu: na Węgrzech, w Niemczech, Austrii, Szwecji, Danii, Holandii, Francji i w Polsce. Ogółem zdiagnozowano 125 ognisk tej choroby. Wirus stwierdzony został zarówno u drobiu utrzymywanego w systemie przyzagrodowym jak i chowie fermowym. Zazwyczaj potwierdzenie wirusa u drobiu było poprzedzone jego wykryciem w populacji dzikiej. Do zakażenia drobiu dochodzi przez kontakt bezpośredni z ptactwem dzikim, lub pośredni, przez użytkowanie zbiorników wodnych lub obszarów, na których znajdują się odchody dzikich ptaków. W szerzeniu się zakażeń pomiędzy fermami drobiu dużą rolę odgrywa człowiek, gdyż wirus łatwo przenosi się na odzieży, sprzęcie czy środkach transportu.

Do tej pory nie stwierdzono na świecie żadnego przypadku zakażenia wirusem HPAI/H5N8 człowieka i w chwili obecnej nie ma podstaw do wprowadzania ponadstandardowych środków prewencyjnych w odniesieniu do ludzi. Badania genetyczne wirusa H5N8 wykrytego w Polsce nad tzw. molekularnymi wskaźnikami przystosowania do organizmu ludzi, wskazują na typowy profil charakterystyczny dla wirusów ptasich i brak głównych cech przystosowawczych do organizmu człowieka. Biorąc jednak pod uwagę ewolucyjne pochodzenie wirusów H5N8 od H5N1 oraz generalnie dużą zmienność wirusów grypy, wskazana jest ostrożność, szczególnie u osób zawodowo mających kontakt z drobiem i ptakami dzikimi. Zaleca się stosowanie rutynowych zasad higieny, takich jak mycie rąk ciepłą wodą z mydłem oraz unikanie bezpośredniego kontaktu z drobiem chorym, padłym ptactwem dzikim oraz przedmiotami, na których znajdują się ślady ptasich odchodów. Wirus szybko ginie w produktach drobiarskich poddanych obróbce termicznej.

KOMENTARZ
Wirus HPAI/H5N8, przeniesiony do Europy przez dzikie ptaki migrujące, cechuje wysoka zjadliwość zarówno dla drobiu, jak i wielu gatunków ptaków dzikich. Wszystkie przypadki, w których u drobiu zaobserwowana została podwyższona śmiertelność oraz spadek apetytu powinny być natychmiast zgłaszane Inspekcji Weterynaryjnej. Środki prewencyjne powinny obejmować utrzymywanie ptaków w zamknięciu (uniemożliwienie kontaktu z ptakami dzikimi) oraz wzmocnienie zasad bioasekuracji na fermach, w celu minimalizacji ryzyka przeniesienia wirusa do gospodarstwa za pośrednictwem zanieczyszczonego sprzętu lub na odzieży, butach i środkach transportu. Aktualnie nie ma powodu do podejmowania szczególnych działań w odniesieniu do ludzi, wskazana jest jednak rutynowa ostrożność i stosowanie zasad higieny po kontakcie z drobiem oraz ptakami dzikimi.