W dn. 17 lipca 2009 r. parlament zakończył prace nad nowelizacją ustawy z dn. 26. kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Sejm przyjął poprawki Senatu do nowelizacji ustawy. Teraz ustawa zostanie przedstawiona do podpisu Prezydentowi RP, który ma 21 dni na podjęcie decyzji w tej sprawie.
W nowelizacji ustawy uwzględniono treść orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dn. 21. kwietnia br. , który uznał dotychczasową definicję sytuacji kryzysowej (zawartą w ustawie z dn. 26 kwietnia 2007 r.) za niezgodną z art. 2 Konstytucji RP. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, dostrzegając wady zaskarżonego zapisu, z punktu widzenia możliwości jego stosowania, zaproponowało jego nowe brzmienie w nowelizacji ustawy o zarządzaniu kryzysowym.
Znowelizowana ustawa zmienia i upraszcza definicję sytuacji kryzysowej. W myśl nowych przepisów, sytuacja kryzysowa to sytuacja wpływająca negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołująca znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków. Pozwala to na precyzyjne określenie sytuacji, które ustawa definiuje jako kryzysowe. Silniejszy nacisk zostaje położony na odpowiedzialność takich służb jak policja czy straż pożarna. Kierowanie działaniami z udziałem wielu służb zostanie uregulowane poprzez stworzenie siatki bezpieczeństwa, gdzie dla każdego zdarzenia będzie przypisany organ wiodący. Tym samym głównym zadaniem administracji ogólnej w fazie reagowania kryzysowego będzie wspieranie właściwych służb, o ile ich możliwości działania zostaną wyczerpane.
Zarządzanie kryzysowe, w rozumieniu ustawy, to działalność organów administracji publicznej, będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwania ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej. W konsekwencji ustawa zakłada obowiązek tworzenia Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego oraz wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów zarządzania kryzysowego, obejmujących wszystkie 4 fazy zarządzania kryzysowego (zapobieganie, przygotowanie, reagowanie i usuwanie skutków) oraz problematykę ochrony infrastruktury krytycznej. Podstawą budowania planów będzie analiza zagrożeń i ryzyk, także w perspektywie wieloletniej. Na szczeblu krajowym będzie to Raport o zagrożeniach dla bezpieczeństwa narodowego. Dokument ten powinien, poprzez analizę prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia i jego spodziewanych skutków, wskazać priorytety w zakresie zapobiegania zagrożeniom. W efekcie wdrożenia ustawy, organy administracji publicznej nie tylko przygotują się do reagowania, ale także będą zdolne poprzez przygotowanie techniczne, szkoleniowe i organizacyjne, do zapobiegania wystąpieniu sytuacji kryzysowej oraz likwidacji jej skutków.
Ustawa określa także ochronę infrastruktury krytycznej, rozumianej jako wszelkie działania zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom lub słabym punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej infrastruktury na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie. Wprowadzono nowy obowiązek dla administracji w zakresie współdziałania z posiadaczami infrastruktury krytycznej i to zarówno w zakresie informowania o zagrożeniach terrorystycznych (realizatorem obowiązku będzie w szczególności ABW), jak i w zakresie zapobiegania skutkom awarii takiej infrastruktury (Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej). Zgodnie z ustawą Rada Ministrów przyjmuje Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej, którego celem jest stworzenie warunków do poprawy bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej poprzez określenie narodowych priorytetów, celów, wymagań oraz standardów, służących zapewnieniu sprawnego funkcjonowania infrastruktury krytycznej. Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej określa także szczegółowe kryteria, pozwalające wyodrębnić obiekty, instalacje, urządzenia i usługi wchodzące w skład systemów infrastruktury krytycznej, biorąc pod uwagę ich znaczenie dla funkcjonowania państwa i zaspokojenia potrzeb obywateli.
Ustawa rozszerza także zakres definicji planowania cywilnego, definiując je jako całokształt przedsięwzięć organizacyjnych mających na celu przygotowanie administracji publicznej do zarządzania kryzysowego oraz zmienia zakres planowania cywilnego. Wprowadza ponadto cykl planowania cywilnego, jako okresowe realizowanie etapów, umożliwiających weryfikację i urealnienie przyjętych rozwiązań.
W znowelizowanej ustawie rozszerzono kompetencje starosty. O ile dotychczas zadania z zakresu zarządzania kryzysowego starosta musiał realizować wyłącznie poprzez komórkę starostwa właściwą w sprawach zarządzania kryzysowego, to obecnie będzie mógł wykorzystać powiatową administrację zespoloną i jednostki organizacyjne powiatu. Jednakże odpowiedzialność za poprawność podjętych działań nadal będzie spoczywać na staroście.
Każda jednostka samorządu terytorialnego będzie zobowiązana to stworzenia rezerwy finansowej na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego. Dotychczas istniała możliwość utworzenia takiej rezerwy w wysokości do 1% posiadanego budżetu. Od 1.01. 2011 r. rezerwa ta będzie obowiązkowa, a jej wysokość nie będzie mogła być niższa niż 0,5 % posiadanego budżetu.
W efekcie nowelizacji ustawy zostanie ograniczona lista organów zobowiązanych do utworzenia centrum zarządzania kryzysowego. Obecnie obowiązek ten będzie dotyczył tylko ministrów i organów centralnych, do których zakresów działania należą sprawy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa narodowego, w tym ochrony ludności lub gospodarczych podstaw bezpieczeństwa państwa. Przyjęto jednocześnie, że obowiązek ten będzie spełniony jeżeli wcześniej utworzono już komórkę pełniącą całodobowy dyżur, dającą gwarancję realizacji zadań CZK. Przyjęto także rozwiązanie, umożliwiające usytuowanie Centrum Zarządzania Kryzysowego np. w jednostce podległej bądź nadzorowanej przez ministra. Tym samym zlikwidowano obligatoryjny obowiązek tworzenia CZK w urzędach. Powyższe pozwoli na racjonalizację wydatków bez pogorszenia efektywności działania.
Ustawa szczególną uwagę poświęca zagrożeniom terrorystycznym, mogącym prowadzić do powstania sytuacji kryzysowej. Dlatego włącza się w system zarządzania kryzysowego Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, w obszarze już posiadanych przez ABW uprawnień, wyłącznie w zakresie związanym z przeciwdziałaniem, zapobieganiem i usuwaniem skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym. Szczególne novum, które wprowadza znowelizowana ustawa o zarządzaniu kryzysowym, stanowi zapis umożliwiający szefowi służby specjalnej przekazywanie do podmiotów zagrożonych działaniami terrorystycznymi informacji pozyskanych także w drodze pracy operacyjnej (art. 12a ust. 3). Prawo to po raz pierwszy pojawia się w historii polskich służb specjalnych. Ponadto w ustawie zawarto prawo Szefa ABW do udzielania organom i podmiotom zagrożonym zaleceń, które może oddziaływać jednocześnie w drugą stronę, tj. rodzić odpowiedzialność Szefa ABW w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej (w przypadku udzielenia niewłaściwych zaleceń lub braku zaleceń w przypadku posiadania takiej wiedzy).
