RCB jest instytucją „spinającą” działania w sytuacjach kryzysowych na poziomie rządowym. Centrum jest kluczowym elementem kompleksowego systemu zarządzania kryzysowego, którego istotą, z jednej strony, jest stworzenie warunków skuteczniejszego radzenia sobie przez właściwe służby i organy administracji publicznej z trudnymi sytuacjami, z drugiej zaś, stworzenie sprawnego systemu reagowania w sytuacjach kryzysowych, kiedy normalne zasoby i procedury działania okazują się niewystarczające.

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa zapewnia – w zakresie zarządzania kryzysowego – obsługę Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów oraz Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Misją i głównym zadaniem Centrum jest analizowanie zagrożeń oraz możliwości reagowania na nie, w oparciu o dane uzyskiwane ze wszystkich możliwych ośrodków funkcjonujących w ramach administracji publicznej, a także instytucji międzynarodowych.

I. Analizy i monitorowanie zagrożeń

W celu usprawnienia wymiany informacji, RCB przygotowuje okresowe raporty (dobowe, tygodniowe oraz analizy kwartalne), rozsyłane do organów centralnych i jednostek współpracujących z RCB. Raporty dobowe zawierają zbiór informacji centrów zarządzania kryzysowego, organów centralnych oraz wojewódzkich, za minioną dobę oraz prognozę rozwoju sytuacji. Raporty tygodniowe są kompilacją informacji o największym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa oraz zawierają analizę najczęściej pojawiających się informacji medialnych. Analizy kwartalne są zestawieniem najważniejszych problemów, mających wpływ na bezpieczeństwo kraju. Ponadto RCB rozpoczęło prace analityczne nad kompleksowym podejściem do zarządzania kryzysowego, w celu wzmocnienia gotowości na wszelkiego typu zagrożenia oraz osiągnięcie spójności działań wszystkich zaangażowanych instytucji.

Od 24 kwietnia 2009 r. do chwili bieżącej RCB zapewnia koordynację działań i wymianę informacji pomiędzy instytucjami wiodącymi i zaangażowanymi w celu spójnego reagowania na zagrożenie wirusem grypy A/H1N1. W okresie od kwietnia do czerwca 2009 r. RCB opracowywało cykliczne raporty dotyczące rozwoju sytuacji w Polsce i na świecie. Centrum zebrało i opracowało wnioski wszystkich instytucji zaangażowanych, na podstawie których możliwe będzie dalsze usprawnienie działań administracji, na wypadek wszelkiego typu sytuacji kryzysowych.

W związku z zagrożeniem pandemią grypy typu A/H1N1 RCB zainicjowało spotkania ekspertów. Dzięki spotkaniom przyspieszono obieg informacji pomiędzy instytucjami zaangażowanymi, mający kluczowe znaczenie dla koordynacji działań. Obecnie toczą się prace grupy eksperckiej w sprawie procedur zbierania i przechowywania danych o pasażerach w przypadku zagrożenia epidemiologicznego. Ponadto tworzona jest baza danych ekspertów, którzy będą wspomagać RCB wiedzą fachową w sytuacjach kryzysowych.

W czerwcu 2009 r. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa podjęło działania w trybie kryzysowym w zakresie monitoringu sytuacji powodziowej i opracowywania cyklicznych raportów dla najwyższych władz państwowych oraz kontynuowało codzienny nadzór nad zarządzaniem sytuacją kryzysową. Ponadto, 24 czerwca  2009 r. odbyło się posiedzenie Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego w celu wymiany informacji i prognozy rozwoju sytuacji powodziowej.

Warto przypomnieć także, że jednymi z pierwszych działań RCB były działania związane z ewakuacją polskich obywateli z objętej rok temu konfliktem zbrojnym Gruzji. To właśnie RCB zaproponowało metodę identyfikacji polskich obywateli w Gruzji, umożliwiającą, w oparciu o akcje sms, przekazanie im komunikatu o możliwości ewakuacji. Operację tę zrealizowało następnie MSWiA w porozumieniu z największymi operatorami sieci telefonii komórkowej. Poza tym m.in. jesienią ubiegłego roku RCB monitorowało również sytuację związaną z wystąpieniem wirusa ptasiej grypy H5N1 w powiecie Goerlitz na terytorium Niemiec. W związku z niewielką odległością od granicy z Polską, istniało realne zagrożenie rozprzestrzenienia się wirusa na terytorium naszego kraju.

II. Planowanie cywilne i ochrona infrastruktury krytycznej

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa przygotowało Krajowy Plan Reagowania Kryzysowego, którego elementem jest m. in. „siatka zagrożeń” – scenariusze potencjalnych kryzysów oraz metody ich rozwiązywania, między innymi w oparciu o informacje z poszczególnych resortów. Obecnie dokument – po rekomendacji przez Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego – został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów i skierowany do zatwierdzenia przez Radę Ministrów.

Kontynuowane jest przygotowanie metodologii oceny ryzyka. Przedsięwzięcie będzie niezbędne przy opracowywaniu założeń do Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego, który będzie z kolei stanowił bazę wyjściową do opracowania Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego – zgodnie z postanowieniami znowelizowanej ustawy o zarządzaniu kryzysowym.

Trwają prace nad aktualizacją i wdrożeniem procedur Narodowego Systemu Pogotowia Kryzysowego. Dotychczas z przedstawicielami resortów, urzędów centralnych i wojewódzkich uzgodniono większość  środków reagowania kryzysowego (17 z 19 obszarów tematycznych). Zakończenie, wraz z przygotowaniem stosownego projektu zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, jest planowane do końca 2009 r.

Podjęto uzgodnienia z przedstawicielami Sztabu Generalnego WP  dotyczące zasad, trybu i możliwości użycia Sił Zbrojnych RP do wsparcia działań w sytuacjach kryzysowych, zgodnie z postanowieniami określonymi w ustawie o zarządzaniu kryzysowym.

Przez cały czas, od powstania RCB trwały prace związane z kryteriami wyznaczania infrastruktury krytycznej (IK) w poszczególnych systemach, o których mowa w ustawie o zarządzaniu kryzysowym. W związku z tym odbyły się spotkania z przedstawicielami wszystkich resortów, które w przyszłości będą odpowiadały za poszczególne sektory IK. Ponadto, RCB zorganizowało cykl spotkań z przedstawicielami przedsiębiorstw, potencjalnie mogących posiadać w przyszłości elementy IK. Dzięki zaangażowaniu i pomocy udzielonej przez organy państwa oraz podmioty prywatne, a także wykorzystaniu doświadczeń wynikających z wizyt i konsultacji mających miejsce w USA, Wielkiej Brytanii i Holandii, prace nad kryteriami dobiegają końca.

W związku z koniecznością ochrony spółek kapitałowych o istotnym znaczeniem dla porządku oraz bezpieczeństwa publicznego, we współpracy Ministerstwa Skarbu Państwa i Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, został przygotowany projekt nowej ustawy o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w stosunku do właścicieli oraz posiadaczy samoistnych i zależnych obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej, której rozwiązania zgodne są kierunkami prac w innych państwach UE i samej Unii. Projektowana regulacja ma na celu uproszczenie istniejących przepisów prawa, rozwianie obaw inwestorów w związku ze stosowaniem postanowień ustawy.

Przedstawiciele RCB uczestniczyli również w końcowych pracach nad Dyrektywą UE w sprawie rozpoznawania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie poprawy jej ochrony. Dyrektywa weszła w życie w styczniu 2009 r. Obecnie trwają prace nad jej implementacją do przepisów krajowych.

III. Projekty przepisów prawnych

Jednym z priorytetowych działań RCB, było stworzenie efektywnego i czytelnego systemu zarządzania kryzysowego. Dlatego wspólnie z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji przygotowało projekt nowelizacji ustawy o zarządzaniu kryzysowym. Ustawa została przyjęta przez Sejm i jest już podpisana przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.

Nowelizacja ustawy pozwoli m.in. na wyeliminowanie wątpliwości powstałych w zakresie interpretacji podczas stosowania przepisów prawa, usprawnienie procesu planowania i ujednolicenie dokumentacji systemy zarządzania kryzysowego oraz usunięcie dokumentów dublujących się. Dzięki nowelizacji ustawy o zarządzaniu kryzysowym stworzony zostanie efektywny i czytelny system zarządzania kryzysowego, funkcjonujący również wtedy, gdy normalne procedury i działania służb, inspekcji i straży okazały się być niewystarczające.

W chwili obecnej trwają prace nad rozporządzeniami do ustawy:

– w sprawie określenia organów administracji rządowej, które utworzą centra zarządzania kryzysowego oraz sposobu ich funkcjonowania,

– w sprawie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej,

– w sprawie planów ochrony infrastruktury krytycznej,

– w sprawie Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego,

– zmieniające rozporządzanie w sprawie organizacji i trybu pracy Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.

IV. Ćwiczenia, szkolenia i konferencje

Wypełniając swój ustawowy obowiązek w zakresie szkolenia administracji rządowej, RCB przygotowało spotkania szkoleniowe m.in. dla dyrektorów departamentów (biur) i komórek organizacyjnych zajmujących się zarządzaniem kryzysowym w ministerstwach i urzędach centralnych, kierowników Centrów Zarządzania Kryzysowego urzędów wojewódzkich i służb dyżurnych ministerstw i urzędów centralnych oraz dyrektorów Wydziałów Zarządzania Kryzysowego w urzędach wojewódzkich.

W marcu 2009 r. RCB, we współpracy z MSWiA, zorganizowało konferencję  „Zarządzanie informacją w sytuacjach kryzysowych”. Celem konferencji było omówienie standardów efektywnego zarządzania informacją w sytuacjach kryzysowych, wymiana doświadczeń osób zaangażowanych w informowanie o różnorodnych zdarzeniach kryzysowych, po stronie administracji rządowej i mediów, a także określenie perspektyw skutecznej współpracy.

Przedstawiciele RCB biorą także aktywny udział w pracach Międzyresortowego Zespołu Roboczego do spraw przygotowania i przeprowadzenia ćwiczenia zarządzania kryzysowego NATO CMX’09, przygotowując krajowy wkład do międzynarodowego scenariusza ćwiczenia. Ćwiczenia z serii CMX są najważniejszymi ćwiczeniami zarządzania kryzysowego NATO, których głównym celem jest doskonalenie procedur wymiany informacji, konsultacji i podejmowania decyzji na szczeblu sojuszniczym w celu utrzymania i wzmocnienia sojuszniczych zdolności zarządzania kryzysowego. W ćwiczenie są zaangażowane Kwatera Główna Sojuszu, Dowództwa Strategiczne oraz stolice. W ćwiczeniu  uczestniczą realne struktury (podmioty) zajmujące się w poszczególnych krajach zarządzaniem kryzysowym.

Polska zadeklarowała także aktywny udział w tegorocznej edycji ćwiczenia procedur koordynacji kryzysowej UE – Crisis Coordination Arrangements, które odbędzie się we wrześniu 2009. Ćwiczenie ma na celu usprawnienie procesu podejmowania politycznych decyzji na poziomie Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER) w przypadku sytuacji nadzwyczajnej. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa będzie odgrywało wiodącą rolę w ćwiczeniu na poziomie krajowym. Scenariusz ćwiczeń CCAEX09 przewiduje sytuację, w której na terenie państwa trzeciego (w Afryce) są uwięzieni zakładnicy.

Organizacja seminarium i posiedzenie plenarne Komitetu Ochrony Ludności (CPC)

Mając na uwadze działania podejmowane na forum Komitetu ds. Ochrony Ludności (Civil Protection Committee) NATO w zakresie zwiększania zdolności reagowania państw sojuszniczych oraz państw „Partnerstwa dla Pokoju” na wypadek wystąpienia ataków skierowanych przeciwko ludności cywilnej, CPC corocznie organizuje seminarium mające na celu wymianę doświadczeń, dobrych praktyk w zakresie kryzysowego planowania cywilnego oraz pełni rolę forum szkoleniowego dla ekspertów cywilnych NATO. Przedsięwzięcie to jest realizowane w ramach programu szkoleń i ćwiczeń z zakresu zarządzania kryzysowego.

Obecne, posiedzenie plenarne CPC, poprzedzone dwudniowym seminarium (1-2 września 2009 r.) odbędzie się 3 września 2009 r. Tematem seminarium będzie wsparcie NATO dla władz narodowych w zakresie zwiększania stopnia przygotowania oraz skuteczności i szybkości reagowania w przypadku wystąpienia klęsk żywiołowych a także katastrof spowodowanych działalnością człowieka. Dodatkowo w ramach tematów seminariów dyskutowane będą problemy wsparcia cywilnych struktur odpowiedzialnych za przygotowanie imprez masowych. RCB będzie gospodarzem tego przedsięwzięcia.

Przedstawione działania, to tylko część aktywności Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w okresie minionego roku.

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa powstało na podstawie ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (art. 10) i rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie organizacji i trybu działania Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. Jest państwową jednostką budżetową podległą Prezesowi Rady Ministrów.